"Cân não" quyết định ghép gan cho bệnh nhi giữa lúc dịch COVID-19 căng thẳng
Chiều 18/3, Bệnh viện Nhi Trung ương công bố phẫu thuật ghép gan thành công cho hai ca bệnh đặc biệt, trong đó có ca bệnh nhỏ nhất Việt Nam được ghép gan đến thời điểm này. Đó là một bệnh nhi mới 9 tháng tuổi, bé T.G.B chỉ nặng 7,5 kg (Quảng Ngãi), bé bị xơ gan nặng. Một bệnh nhi nữ khác là bé T.H.A 20 tháng tuổi (Phú Thọ).
Cả hai bệnh nhân đều mắc bệnh teo đường mật, gan tiết mật ra nhưng không vào đường mật mà ứ đọng và phá hủy các tế bào gan.
TS. BS cao cấp Nguyễn Phạm Anh Hoa, Trưởng khoa Gan Mật, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, cả hai bệnh nhi đều khởi phát bệnh từ thời kỳ sơ sinh với triệu chứng vàng da kéo dài, lâu dần sẽ dẫn đến xơ gan và suy gan. Cơ thể nhỏ bé phải hứng chịu bệnh cảnh vô cùng nặng nề ngay từ khi lọt lòng là xơ gan nặng mất bù và các biến chứng khác như: nhiễm trùng đường mật tái diễn, giãn vỡ tĩnh mạch thực quản gây xuất huyết tiêu hóa, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, suy chức năng gan.
TS.BS Phạm Duy Hiền- Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương (ngồi giữa) chia sẻ thông tin với báo chí về 2 ca ghép gan
Ngay từ khi chào đời, với bệnh lý này, T.G.B đã được phẫu thuật Kasai (bệnh lý teo mật bẩm sinh) tại một bệnh viện ở TP Hồ Chí Minh nối khoảng cửa rốn gan với hỗng tràng. Trong khi đó, bé T.H.A cũng đã được các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương can thiệp bằng kỹ thuật Kasai. Tuy nhiên, tình trạng bệnh quá nặng, chức năng gan sau mổ ngày càng suy giảm.
Cuộc sống của các bé và gia đình tưởng như vô vọng. Chỉ có một cách duy nhất để các em được tiếp tục duy trì cuộc sống đó là ghép gan.
Tuy nhiên, theo TS Anh Hoa, đây là quyết định rất khó khăn trong hoàn cảnh bệnh viện đang cùng cả nước phải dồn nhân lực cho cuộc chiến chống dịch COVID-19, bệnh nhân đang trong tình trạng nặng, một trong hai bệnh nhân là trẻ rất nhỏ, mới 9 tháng tuổi. Và, với việc ghép gan nhi, các bác sĩ luôn phải đối mặt với rất nhiều phức tạp.
"Sự sống của bệnh nhi là tính bằng ngày. Nếu không ghép, sẽ không còn lựa chọn nào khác cho bệnh nhi"- TS.BS Phạm Duy Hiền, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương kiêm Giám đốc Trung tâm Phẫu thuật Nội soi Nhi khoa và Trưởng khoa Ngoại Tổng hợp cho biết.
Vì thế, giữa mùa dịch bệnh, bệnh viện đang căng mình chống dịch COVID-19, nhưng cả ekip đã nhận được sự ủng hộ của Giám đốc Bệnh viện, quyết định thực hiện hai ca ghép đầy khó khăn này để cứu bệnh nhi, với sự hỗ trợ chuyên môn của giúp đỡ của Giáo sự Chin-su Liu cùng các cộng sự đến từ bệnh viện Veterans General – Đài Loan
“Trong ghép gan trẻ em, Bệnh viện Nhi Trung ương là nơi đã thực hiện thành công những ca ghép gan trên trẻ em, đặc biệt là các ca ghép khó như ghép gan ở trẻ em nhỏ, trẻ có cân nặng thấp, ghép gan từ người cho không phù hợp nhóm máu… Bệnh viện Nhi Trung ương cũng là nơi có số lượng bệnh nhi lớn nhất. Đó là cơ sở để các bác sĩ tin tưởng sẽ thành công hai ca bệnh khó, cứu các em khỏi mối đe doạ sự sống "tính bằng ngày”- GS.TS Lê Thanh Hải chia sẻ.
Vượt qua những thách thức chưa từng có để chiến thắng
Các chuyên gia hội chẩn kỹ lưỡng trước khi tiến hành hai ca ghép gan căng thẳng, nhiều thách thức
Sau khi tiến hành hội chẩn, các bác sĩ quyết định tiến hành ghép gan cho hai bệnh. Cả hai trường hợp này được nhận gan từ bố mẹ đẻ của mình, trong đó bé 20 tháng tuổi nhân gan từ mẹ, bé 9 tháng tuổi nhận gan từ bố.
Theo TS Hiền, ghép gan là một kĩ thuật rất phức tạp, nhất là ghép trong tình trạng cháu bé rất nhỏ, xuất huyết tiêu hoá nặng, mức độ xơ gan nặng, tĩnh mạch cửa (một tĩnh mạch cấp máu quan trọng cho gan) bị xơ hẹp. Trong mổ các bác sĩ đã phải thực hiện rất nhiều thủ thuật để tăng cường lượng máu cho tĩnh mạch cửa, trong mổ, nguy cơ chảy máu rất cao. Trong khi đó, bên phía người cho cũng có bất thường hệ thống động mạch cung cấp cho mảnh gan ghép.
Còn ca 20 tháng tuổi, khó khăn nhất với trường hợp này nằm ở bất thường giải phẫu gan của người mẹ cần các kỹ thuật tạo hình mạch máu. "Người bình thường chỉ có một tĩnh mạch gan cho phần gan được ghép, nhưng chị M.T.P.D - mẹ bệnh nhi lại có ba tĩnh mạch gan. Chúng tôi phải tạo hình ba tĩnh mạch này thành một để nối với tĩnh mạch gan của người nhận"- TS.BS Phạm Duy Hiền nói.
Rồi sau ca mổ, bệnh nhi sẽ có nguy cơ xuất hiện huyết khối tĩnh mạch gan, nếu hồi sức không tốt làm cho tắc toàn bộ hệ thống trong gan sẽ rất nguy hiểm.
“Chúng tôi phải vô cùng cẩn thận khi lấy mảnh gan ghép ra nhưng vẫn phải đảm bảo an toàn tuyệt đối không gây tổn thương đến phần gan còn lại. Đây là một thách thức về mặt phẫu thuật đã được các bác sĩ vượt qua và phẫu thuật thành công”- TS.BS Phạm Duy Hiền chia sẻ
Ở trẻ nhỏ, một khó khăn khác là khẩu kính động mạch gan rất nhỏ, chỉ 2mm. Các bác sĩ phải sử dụng kính hiển vi phẫu thuật để nối hai đầu động mạch.
Theo TS Nguyễn Ánh Dương, Phụ trách khoa Hồi sức ngoại, sau phẫu thuật, cháu bé xuất huyết khối tĩnh mạch gan. Nếu hồi sức không khéo thì có thể làm cho tắc toàn bộ hệ thống mạch máu trong gan, nguy hiểm cho khối ghép hoặc sẽ tăng chảy máu. “Rất may, các kỹ thuật cao trong phẫu thuật đã khắc phục được dòng chảy trong tĩnh mạch cửa”- BS Dương cho hay.
Câc bác sĩ tiến hành ca ghép gan cho bệnh nhi
Với ca bệnh nhi nhỏ tuổi nhất, BS Hoa cho biết, ghép gan cho bệnh nhi càng nhỏ tuổi, nguy cơ tai biến càng nhiều và biến chứng sau ghép nặng nề. Ghép gan càng nhỏ, đường mật mỏng manh và yếu nên dễ bị dập nát nếu khâu không cẩn thận, động mạch dễ tách, dễ bị vặn xoắn. Với ghép gan nhi, khó khăn trong cả vấn đề ngoại khoa và hồi sức.
Bệnh nhi nhỏ tuổi nhất - T.G.B, 9 tháng tuổi được các bác sĩ hội chẩn rất nhiều lần để tiến hành ghép gan với phần gan hiến từ bố. Những khó khăn được các bác sĩ dự kiến từ trước là thách thức không nhỏ với cả ê-kíp. Bệnh nhi này có mức độ xơ gan nặng, tĩnh mạch cửa (một tĩnh mạch cấp máu quan trọng cho gan) bị xơ hẹp. Trong mổ, các bác sĩ đã phải thực hiện rất nhiều thủ thuật để tăng cường lượng máu cho tĩnh mạch cửa. Trong khi đó, bố cháu bé cũng có bất thường hệ thống động mạch cung cấp cho mảnh gan ghép.
Và sự sống đã hồi sinh...
Ca mổ đầu tiên diễn ra trong 9 giờ và ca thứ hai kéo dài hơn, khoảng 10 giờ đồng hồ. Tình trạng sau mổ tạm thời ổn định, bệnh nhân đã được chăm sóc tích cực sau phẫu thuật và hiện được theo dõi, điều trị và chăm sóc tại khoa Gan Mật – Trung tâm Tiêu hóa, Gan Mật và Dinh dưỡng – Bệnh viện Nhi Trung ương.
Để phẫu thuật thành công cho bé, các bác sĩ phải vô cùng cẩn thận khi lấy mảnh gan ghép ra nhưng vẫn phải bảo đảm an toàn tuyệt đối, không gây tổn thương đến phần gan còn lại. Đây là một thách thức về mặt phẫu thuật đã được các bác sĩ vượt qua và phẫu thuật thành công.
Một khó khăn khác là với các bệnh nhi, khẩu kính động mạch gan rất nhỏ, chỉ 2 mm. Do đó, trong quá trình phẫu thuật, các bác sĩ phải sử dụng kính hiển vi phẫu thuật để nối hai đầu động mạch.
Ba ngày tiến hành hai ca ghép, Bệnh viện Nhi Trung ương huy động tới gần 40 y, bác sĩ cùng tham gia vào cuộc lấy, ghép gan từ người cho sống trong suốt 9 giờ ca ghép cho bé T.H.A và gần 10 giờ ghép cho bé T.G.B. Gần 20 ngày sau mổ, hai bé đã được hồi sinh kỳ diệu, đang được theo dõi tại khoa Gan Mật - Trung tâm Tiêu hóa, Gan Mật và Dinh dưỡng, Bệnh viện Nhi Trung ương.
Về chống thải ghép, TS. BS Nguyễn Phạm Anh Hoa cho biết, nếu như người lớn phải dùng thuốc chống thải ghép suốt đời thì với trẻ con, khả năng dung nạp mảnh ghép tốt hơn người lớn. Vì thế, lượng thuốc chống thải ghép tính theo cân nặng sẽ được giảm dần.
Sau ghép gan, hai bệnh nhi đã khoẻ mạnh và sắp được ra viện
Các thầy thuốc Bệnh viện Nhi Trung ương khẳng định, hiện nay, Bệnh viện Nhi Trung ương là nơi triển khai được nhiều ca phẫu thuật gan nhi nhất, trong đó có ca nhỏ tuổi nhất Việt Nam. “Mặc dù chúng tôi chưa bảo đảm 100% về kỹ thuật ngoại khoa, mới chỉ đạt khoảng 80%, nhưng chúng tôi đã thực hiện phẫu thuật được những ca ghép gan đặc biệt nhất. Chúng tôi đã thành công trong triển khai những ca ghép gan cấp cứu chỉ chuẩn bị trong 8-10 giờ bằng 100% nhân lực bệnh viện. Chúng tôi cũng đã thực hiện được ca ghép gan khác nhóm máu, tạo hình phức tạp ở những mạch nhỏ”- BS Hoa thay mặt e kip nói.
Trong vài ngày tới, các cháu được ra viện, trở về cuộc sống bình thường. TS Phạm Duy Hiền cho biết thêm, từ ca ghép đầu tiên năm 2005, bệnh viện Nhi Trung ương đã ghép gan thành công cho 18 trường hợp, đa số là các trẻ nhỏ dưới 10kg.
2 ca ghép gan thành công trong đó có một trẻ chỉ mới 9 tháng tuổi một lần nữa đánh dấu các bước tiến bộ về kỹ thuật ghép tạng và các nỗ lực của bệnh viện trong điều trị các bệnh nhi không may mắc bệnh hiểm nghèo.
