Suốt nhiều tháng, các cán bộ Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống (huyện Quỳ Hợp cũ) và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt (huyện Quế Phong cũ), tỉnh Nghệ An, băng rừng, lội suối, tìm dấu vết của gà lôi trắng, loài chim được mệnh danh là "nữ hoàng" của đại ngàn.
Gà lôi trắng được phát hiện qua bẫy ảnh ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Huống. (Ảnh: Đức Long).
Anh Trần Đức Long, cán bộ kỹ thuật Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống cho biết: "Chúng tôi mang theo hàng chục bộ bẫy ảnh, ngày ngày leo dốc, lội suối để tìm vị trí đặt phù hợp. Khi bắt gặp dấu chân, phân chim hoặc những vết bới trên nền rừng, chúng tôi dừng lại để lắp máy. Máy ảnh được bố trí ở độ cao 30 - 50cm, hướng vào lối đi và ngụy trang kỹ lưỡng. Sau ba tháng chờ đợi, khi mở thẻ nhớ và nhìn thấy hình ảnh rõ nét của gà lôi trắng, cả nhóm ai nấy đều vỡ òa vui sướng".
Những bức ảnh này không chỉ khẳng định sự hiện diện của loài chim quý mà còn phô bày vẻ đẹp của 'nữ hoàng' rừng già. Gà lôi trắng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, giúp xới tơi lớp thảm mục, phát tán hạt cây và thúc đẩy rừng tái sinh.
Các cán bộ bảo tồn tuần tra rừng, đặt bẫy ảnh.
Gà lôi trắng được phát hiện trong Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt. (Ảnh: Văn Mạnh).
Theo ông Võ Minh Sơn, Giám đốc Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, loài gà lôi trắng (Lophura nycthemera) thường sống ở rừng hỗn giao gỗ, tre, nứa, ở độ cao 300–1.200m. Loài này phân bố từ Bắc Bộ đến Bắc Trung Bộ Việt Nam, đặc biệt tại các khu bảo tồn ít bị tác động. Trước đây, chúng thuộc nhóm IB (nghiêm cấm khai thác thương mại), hiện nằm trong nhóm IIB theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT, được hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại.
"Quan sát gà lôi trắng ngoài tự nhiên là thử thách lớn vì chúng cực kỳ cảnh giác. Thời điểm thuận lợi nhất là sáng sớm hoặc chiều muộn, nhất là vào mùa sinh sản", ông Sơn cho biết.
Cũng theo ông Sơn, gà lôi trắng là loài chỉ thị cho những khu rừng ít bị tác động. Sự xuất hiện hoặc biến mất của chúng phản ánh trực tiếp sức khỏe hệ sinh thái. Ngoài giá trị bảo tồn, loài chim này còn có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái xem chim. Tuy nhiên, tình trạng nuôi nhốt và buôn bán trái phép đang đe dọa quần thể ngoài tự nhiên.
Để bảo vệ loài chim quý, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống đã triển khai nhiều giải pháp, tăng cường tuần tra, tháo gỡ bẫy, giám sát quần thể bằng bẫy ảnh, kiểm soát nguồn gốc nuôi nhốt và đẩy mạnh truyền thông cộng đồng về bảo vệ động vật hoang dã.
"Phát hiện gà lôi trắng là tin vui, nhưng cũng là lời nhắc nhở rằng chúng ta cần hành động ngay để giữ cho đại ngàn mãi là mái nhà an toàn của ‘nữ hoàng' rừng già", ông Sơn nhấn mạnh.
Gà lôi trắng hiện phân bố tại 6 quốc gia, trong đó có Việt Nam. Việc ghi nhận và bảo tồn loài chim này tại Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và Pù Hoạt không chỉ là thành quả đáng tự hào mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học Việt Nam. Đây sẽ là nền tảng để xây dựng các kế hoạch bảo vệ loài chim quý hiếm này trước nguy cơ tuyệt chủng.
Đặc biệt, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống được ví như "kho báu" của đại ngàn với khoảng 300 loài chim thuộc 65 họ, 18 bộ chiếm gần 30% tổng số loài chim của cả nước. Trong số này, có tới 48 loài chim quý hiếm, gồm 7 loài ghi trong Sách đỏ Việt Nam, 12 loài nằm trong Danh lục đỏ IUCN và 6 loài thuộc nhóm cần ưu tiên bảo tồn.
