Gà ác xưa kia được xếp vào hàng “tứ linh hội” (dái dê, rắn, rùa, gà ác) dùng cho bậc quân vương, thế gia để bồi bổ sức khỏe, làm đẹp... Theo danh y Hải Thượng Lãn Ông, gà ác đặc biệt có công dụng với phụ nữ mang thai, sản phụ, trẻ em còi xương, người gầy yếu, ốm dậy, chán ăn...
Gà ác còn gọi gà chân chì, gà đen, gà ngũ trảo, ô kê,... Gà ác thân nhỏ, lông trắng không mượt nhưng mắt, da, thịt, xương và chân đều đen. Đây là loại gà phát triển chậm, trên 12 tháng tuổi mới nặng 1 - 1,5kg. Thịt và trứng thơm hơn gà khác. Bộ phận làm thuốc là thịt gà (ô kê nhục) và xương gà (ô kê cốt).
Theo Đông y, thịt gà ác vị ngọt, tính ấm, không độc. Có tác dụng bổ tỳ, điều hòa khí huyết, chữa thận yếu, phong thấp và bồi dưỡng phụ nữ sau khi đẻ.
Xin giới thiệu một số món ăn thuốc có gà ác:
Gà hầm sâm quy:
Gà ác 1 con; nhân sâm, đương quy, mỗi thứ đều 15g; bột gia vị vừa đủ. Hầm chín nhừ, ăn hết trong ngày. Thích hợp cho phụ nữ sau nạo thai, sau đẻ, người bệnh viêm gan.
Gà hấp hoàng kỳ:
Gà 1 con, hoàng kỳ 60g. Gà làm sạch, cho vào nồi hấp cùng hoàng kỳ, thêm gừng, hành, bột gia vị, hầm trong 3 giờ. Dùng tốt cho người sa dạ dày, sa thận, sa trực tràng, sa tử cung, kinh nguyệt không đều.
Gà hầm sâm quy rất tốt cho phụ nữ sau nạo thai, sau đẻ, người viêm gan.
Gà hầm bách hợp:
Gà 1 con, gạo trắng 100g và bách hợp 30g. Gà làm sạch bỏ ruột, cho bách hợp vào bụng gà khâu lại, thêm gạo vo sạch, nước, gia vị. Hầm nhừ. Thích hợp cho người suy nhược gầy còm, huyết hư sau đẻ.
Gà trống hầm rượu:
Gà ác trống 1 con làm sạch, cho rượu vào hầm chín. Dùng tốt cho người thận hư ù tai chóng mặt.
Gà hầm sâm hồi xuyên tiêu:
Gà ác 1 con, nhân sâm 10g, tiểu hồi 10g, xuyên tiêu 6g. Gà làm sạch, cho các vị thuốc cùng với chút rượu, đường, dầu, mắm, gia vị vào bụng gà buộc lại, thêm nước, hầm cách thủy, ăn khi đói. Dùng tốt cho người đau bụng, đầy hơi, mệt mỏi.
Gà hầm thảo quả bột nghệ hồ tiêu vỏ quýt:
Gà ác 1 con, thảo quả 2 quả, bột nghệ 3g (hoặc nghệ tươi), hồ tiêu 6g, vỏ quýt 3g, thêm hành, dấm, nước mắm và lượng nước thích hợp, nấu nhừ, ăn khi đói. Dùng cho người suy nhược cơ thể, đầy bụng không tiêu.
Gà hầm xích tiểu đậu:
Gà ác 1 con, xích tiểu đậu 30g, thảo quả 3g. Gà làm sạch, tất cả cho vào nồi; đun to lửa cho sôi sau đun nhỏ lửa cho chín nhừ, chia ăn nhiều lần. Thích hợp cho người thiểu dưỡng gây phù mặt và chân tay.
Gà hầm ngũ vị:
Gà ác 1 con, sinh địa 15g, đương quy 15g, bạch thược 10g, xuyên khung 8g, đổ thêm nửa cốc rượu. Hầm nhừ, ăn hết trong ngày. Chữa thiếu máu.
Cách làm gà: Bóp chết gà, không cắt tiết, làm sạch lông, mổ bỏ ruột và phổi, để lại tim, gan, cật và mề đã làm sạch.
Lưu ý: Xương gà ác là loại thuốc quý nên các món ăn có gà ác thường được hầm nhừ.