Esketamine là một loại thuốc có gốc từ ketamine, một chất được sử dụng đầu tiên trong gây mê, đã được sử dụng để điều trị trầm cảm. Ưu điểm của thuốc là tác dụng nhanh, mạnh. Người bệnh có thể sử dụng ở liều thấp, ít tác dụng phụ và dạng xịt qua mũi đã được FDA công nhận để điều trị trầm cảm kháng trị.
1. Esketamin chống trầm cảm theo cơ chế nào?
Những thuốc chống trầm cảm thông thường hiện có, chỉ giúp cải thiện triệu chứng trầm cảm sau khi sử dụng từ 4 đến 12 tuần.
Gần đây, vai trò của glutamate trong trầm cảm, đặc biệt là thụ thể N–methyl-D- aspartate (NMDA) cùng với thụ thể của serotonin đã được công nhận trong cơ chế của bệnh lý trầm cảm.
Trầm cảm có thể dẫn đến ý nghĩ tự sát và tự tử…
Glutamate là một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong sự phát triển thần kinh, nhận thức (trí nhớ) và sự phát triển của các chức năng thần kinh.
Có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, sự rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh của hệ glutamatergic, đặc biệt là qua thụ qua thụ thể N-methyl-d-aspartate (NMDA); sự thay đổi của những typ thụ thể NMDA khác nhau và sự rối loạn trong việc chuyển đổi các tín hiệu thần kinh của thụ thể NMDA trong hệ dẫn truyền ở não… dẫn đến nguyên nhân trầm cảm, mặc dù cơ chế này còn nhiều điều chưa rõ ràng.
Hầu hết các nhà lâm sàng đều công nhận vai trò của esketamin thông qua việc điều hòa receptor NMDA. Esketamin tác động trên cơ chế phong tỏa kênh receptor NMDA không cạnh tranh ở liều thấp. Chỉ với một liều esketamin, có tác dụng rất nhanh trên triệu chứng của trầm cảm và hiệu quả này kéo dài có thể đến 1 tuần, có thể là do liên quan đến cơ chế linh hoạt của thần kinh (neuroplasticity)
Các triệu chứng trầm cảm cải thiện nhanh sau 1 tuần sử dụng thuốc và các triệu chứng liên quan đến ý tưởng hành vi tự sát, hành vi tự hủy hoại giảm trong vòng vài giờ đến 1 ngày sau khi sử dụng.
Trong những trường hợp trầm cảm kháng trị, việc sử dụng esketamin cũng giúp cho các triệu chứng trầm cảm cải thiện nhanh chóng trong thời gian từ 2h đến 4h, ý tưởng tự sát cũng nhanh chóng được cải thiện.
2. Tác dụng không mong muốn của esketamin và cách xử trí?
Mặc dù esketamin đem lại niềm hy vọng cho bệnh nhân trầm cảm nặng có ý tưởng hành vi tự sát, trầm cảm kháng trị và đem lại một phương tiện điều trị cho các nhà lâm sàng nhưng thuốc cũng có những điều cần phải lưu ý.
Những tác dụng không mong muốn cần phải xử trí thường gặp bao gồm những tác dụng sau: Lo âu; nhìn mờ; lẫn lộn về khả năng định hướng, thời gian, nơi chốn; choáng váng, buồn ngủ; cảm thấy cơ thể chuyển động hoặc môi trường xung quanh chuyển động liên tục; đau đầu, căng thẳng thần kinh…
Sử dụng esketamine có thể gây tăng huyết áp và tình trạng tăng huyết áp có thể tự hết sau 4 giờ.
Người bệnh cũng cần phải khai rõ tiền sử dùng thuốc, nhất là những loại thuốc có nguy cơ tương tác cao với esketamin hoặc những tình trạng bệnh như: Bệnh lý mạch máu (dị dạng mạch não, tiền sử chảy máu não, tăng huyết áp), đau đầu nặng, hôn mê, bệnh lý tim mạch, đột quỵ, bệnh lý gan, rối loạn cảm xúc, tiền sử loạn thần; có tiền sử dị ứng với esketamin hay ketamin không…
Thuốc esketamin là một chất có thể gây ra rối loạn tâm thần với những biểu hiện hoang tưởng ảo giác, gây ra khoái cảm, mất đi liên hệ với thực tại, nên thường được giới trẻ lạm dụng như một chất kích thích tâm thần, sử dụng tại các quán bar. Thuốc có thể gây nghiện và gây ngộ độc nếu quá liều. Tuy nhiên việc quản lý thuốc rất chặt chẽ, người bệnh chỉ được sử dụng khi có chỉ đinh của thầy thuốc và được sử dụng ngay tại bệnh viện, không được cầm về nhà.
Mời độc giả xem thêm video:
Thực Phẩm Nào Tốt Cho Việc Hỗ Trợ Điều Trị Trầm Cảm? | SKĐS
