Theo số liệu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, gần 70% trẻ em Việt Nam dưới 5 tuổi bị thiếu kẽm. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng, thấp còi mà cha mẹ ít biết.
TS.BS Phan Bích Nga - Giám đốc Trung tâm Khám và Tư vấn Dinh dưỡng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, rất nhiều trường hợp trẻ tới khám tại Viện Dinh dưỡng Quốc gia do chậm phát triển chiều cao, biếng ăn, giảm sức đề kháng hay mắc bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu chảy, suy dinh dưỡng bởi thiếu kẽm.
TS.BS Phan Bích Nga - Viện Dinh dưỡng Quốc gia
Dưới đây là phân tích của TS.BS Phan Bích Nga về tầm quan trọng của kẽm đối với sức khỏe của trẻ em và cách bổ sung kẽm đầy đủ cho trẻ trong chế độ ăn hằng ngày.
1. Vai trò của kẽm
Kẽm đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe, tham gia vào hoạt động của các enzyme, vào biểu hiện kiểu gene, phân chia tế bào và phát triển cơ thể, tham gia vào chức năng sinh sản, miễn dịch, điều hòa vị giác, cảm giác ngon miệng.
Thiếu kẽm làm cản trở các kỹ năng nhận thức và tổn thương hệ thống thần kinh. Thậm chí, thiếu kẽm gây ra chứng khó đọc ở trẻ.
Thiếu kẽm ảnh hưởng đến vị giác và khứu giác khiến trẻ không có cảm giác ngon miệng khi ăn. Trẻ chậm phát triển thể chất đặc biệt là chiều cao.
Những trẻ bị thiếu kẽm dễ bị nhiễm trùng, cảm lạnh và cảm cúm. Thiếu kẽm là một trong những lý do chính gây ra rụng tóc, làm suy yếu các tế bào trên da đầu và tóc bị gãy, khô.
Ngoài ra, kẽm cũng liên quan đến vấn đề rối loạn giấc ngủ của trẻ, ảnh hưởng xấu đến tinh thần làm dễ nổi cáu do kẽm giúp vận chuyển canxi vào não, mà canxi là một trong những chất quan trọng giúp ổn định thần kinh.
Cách chế biến thức ăn không hợp lý làm làm mất hàm lượng kẽm trong thức ăn cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới thiếu kẽm.
2. Nguyên nhân thiếu kẽm
Lý giải nguyên nhân thiếu kẽm ở trẻ em Việt Nam còn cao, TS.BS Phan Bích Nga cho rằng bữa ăn hằng ngày của người Việt Nam hiện thiếu các thực phẩm giàu kẽm, chất lượng của bữa ăn kém, thiếu thức ăn có nguồn gốc động vật, khẩu phần ăn của trẻ không phong phú.
Cách chế biến thức ăn không hợp lý làm làm mất hàm lượng kẽm trong thức ăn cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới thiếu kẽm.
Tình trạng mắc các bệnh nhiễm khuẩn thường xuyên ở trẻ khiến cho tần suất sử dụng kháng sinh cao cũng là một nguyên nhân gây thiếu kẽm.
3. Những biểu hiện của thiếu kẽm:
Thiếu kẽm ở mức độ nhẹ, hoặc vừa:
Thiếu kẽm khiến trẻ chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng nhẹ và vừa, chậm tăng trưởng chiều cao, … Thiếu kẽm khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa và chuyển hóa. Trẻ có tình trạng suy giảm tiêu thụ năng lượng như chán ăn hoặc giảm ăn, giảm bú, không ăn thịt cá, chậm tiêu, táo bón nhẹ, buồn nôn và nôn kéo dài ở trẻ.
Thiếu kẽm khiến trẻ bị rối loạn tâm - thần kinh như: rối loạn giấc ngủ (trằn trọc khó ngủ, mất ngủ), thức giấc nhiều lần trong đêm, khóc đêm kéo dài; suy nhược thần kinh (đau đầu, thần kinh dễ bị kích thích, giảm trí nhớ); rối loạn cảm xúc (thờ ơ, lãnh đạm, trầm cảm, thay đổi tính tình. Bệnh còn có thể suy yếu hoạt động của não, mơ màng chậm chạp, hoang tưởng, mất điều hòa lời nói, rối loạn vị giác và khứu giác, khuyết tật, bại não, chậm phát triển tâm thần vận động...
Không ít cha mẹ cố ép con ăn số lượng nhiều nhưng không để ý tới chất lượng dinh dưỡng hợp lý trong khẩu phần ăn
Thiếu kẽm khiến trẻ suy giảm khả năng miễn dịch: nhiễm trùng tái diễn ở đường hô hấp (viêm mũi họng, viêm phế quản tái đi tái lại), viêm đường tiêu hóa, viêm da, mụn bỏng, mụn mủ, viêm niêm mạc.
Tổn thương biểu mô: khô da, viêm da vùng mặt trước hai chi dưới, nám da, bong da, dày sừng và nứt gót da hai bên, viêm niêm mạc miệng, viêm lưỡi, vết thương lâu lành, dị ứng, loạn dưỡng móng, viêm mé móng, tóc giòn dễ gãy, hói tóc.
Tổn thương mắt: sợ ánh sáng, mất khả năng thích nghi với bóng tối, mù đêm, quáng gà, khô mắt, loét giác mạc.
Da ngứa ngáy: các triệu chứng kèm theo là vết thương khó lành và "hạt gạo" trên móng tay. Tình trạng này là do thiếu kẽm, chất giúp tạo ra các tế bào và enzyme mới cũng như cần cho việc làm lành vết thương.
Thiếu kẽm ở mức độ nặng:
Trẻ có thể mắc các bệnh: Viêm da, dày sừng, sạm và bong da mặt ngoài hai cẳng chân (vẩy cá), hói, loạn dưỡng móng (móng nhăn, có vệt trắng, chậm mọc), khô mắt, viêm quanh hậu môn, âm hộ, tiêu chảy, tăng nhạy cảm đối với bệnh nhiễm trùng, gây ra nhiễm trùng tái diễn. Bệnh nặng kích thích thần kinh, rối loạn nhận thức, mắc chứng ngủ lịm, chậm phát triển tâm thần vận động.
Thiếu kẽm có thể gây chậm phát triển giới tính, giảm khả năng tuyến sinh dục, ít tinh trùng, bệnh bất lực, suy dinh dưỡng nặng, chứng lùn...
Bổ sung kẽm cho trẻ bằng các thực phẩm giàu kẽm như: tôm đồng, lươn, hàu, sò, gan lợn, sữa, thịt bò, lòng đỏ trứng, cá, đậu nành, các hạt có dầu (hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng...)
4. Cách bổ sung kẽm từ thực phẩm
Theo TS.BS Phan Bích Nga, cha mẹ có thể bổ sung kẽm cho trẻ bằng các thực phẩm giàu kẽm như: tôm đồng, lươn, hàu, sò, gan lợn, sữa, thịt bò, lòng đỏ trứng, cá, đậu nành, các hạt có dầu (hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng...).
Để trẻ hấp thụ kẽm tốt nhất nên bổ sung vitamin C cho trẻ từ chính các loại trái cây tươi giàu lượng vitamin C sẵn có như cam, chanh, quýt, bưởi…
Trẻ dưới 6 tháng tuổi, để đủ kẽm nên cho bú sữa mẹ vì kẽm trong sữa mẹ sẽ dễ hấp thu hơn sữa công thức, còn người mẹ cũng có thể bổ sung kẽm bằng thức ăn hoặc các chế phẩm có kẽm.
Kẽm rất cần thiết cho cơ thể. Nếu được bổ sung kẽm đầy đủ sẽ rất tốt cho việc phát triển chiều cao cũng như việc kích thích ăn ở trẻ.
Tuy nhiên cần lưu ý, không dùng kẽm khi bị nhiễm trùng. Do vậy, các bậc cha mẹ nếu muốn cho con bổ sung kẽm ở dạng thuốc liều cao nên đưa con đến khám dinh dưỡng để có phương án điều trị phù hợp.
Xem thêm video đang được quan tâm:
10 loại thực phẩm tốt cho phổi sau mắc COVID-19
