Bệnh viêm phần mềm quanh khớp gây tổn thương ở điểm bám gân, dây chằng, túi thanh dịch hay bao gân. Bệnh hay gặp ở khuỷu tay, cổ bàn tay, vai, gối và quanh mắt cá.
Ai dễ mắc bệnh?
Bệnh viêm phần mềm quanh khớp có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng gặp nhiều ở tuổi trung niên và người cao tuổi, chủ yếu ở nữ. Theo các nghiên cứu ở Hoa Kỳ, có tới 11,6% công nhân ngành dệt mắc bệnh viêm gân, bao gân. Viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay là thể hay gặp nhất ở vùng khuỷu tay, gặp ở 1 - 3% dân số và thường ở độ tuổi 40 - 60.
Đến nay, nguyên nhân gây viêm phần mềm quanh khớp thường khó xác định. Các nhà chuyên môn cho rằng có một số yếu tố nguy cơ gây bệnh là: chấn thương, vi chấn thương do các động tác lặp đi lặp lại kéo dài như đánh tennis, nội trợ, bế trẻ em, nghề thủ công, thợ cơ khí, đi giầy dép cao gót; người cao tuổi, nữ giới... Ngoài ra, bệnh còn hay gặp ở những người mắc các bệnh: viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp, đái tháo đường...
Tuy bệnh không nguy hiểm nhưng gây đau làm ảnh hưởng đến sinh hoạt, lao động, chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Biểu hiện của bệnh
Triệu chứng bệnh chủ yếu là đau ở một số vị trí tổn thương đặc hiệu. Đau từng lúc hoặc đau liên tục cả ngày đêm, đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi; đau có thể lan dọc lên phía trên hoặc dưới của gân. Ấn tại chỗ thường có điểm đau chói. Thường không có biểu hiện sưng, nóng, đỏ. Khi làm một số nghiệm pháp co giãn cơ và gân nơi tổn thương, bệnh nhân thấy đau tăng lên.
Chụp Xquang có thể phát hiện hình ảnh canxi hóa ở đầu gân. Siêu âm gân cơ, chụp cộng hưởng từ có giá trị trong chẩn đoán xác định ở những trường hợp viêm gân, bao gân không điển hình, nhất là ở các vị trí có nhiều gân cơ như vai, khớp háng, khớp gối, cổ chân.
Thể bệnh nào thường gặp?
Một số bệnh hay gặp như viêm gân gấp (gọi là ngón tay lò so) ở bàn tay; viêm mỏm châm quay, hội chứng De Quervain ở vùng cổ tay; viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay ở vùng khuỷu tay.
Viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay: Khoảng gần 50% người chơi quần vợt bị viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay, vì vậy bệnh này còn có tên là “Khuỷu tay đau do chơi tenis” (Tennis’elbow). Triệu chứng gồm: đau ở vùng mặt ngoài khuỷu tay, đau lan lên trên cánh tay và xuống dưới cẳng tay; đau có thể tăng vào buổi chiều tối; đau tăng khi làm các động tác xoay cẳng tay, gấp duỗi ngón tay, nắm chặt tay. Không hoặc ít sưng, nóng, đỏ; ấn vào lồi cầu ngoài đau tăng lên hoặc có điểm đau chói. Nắm tay hai bên, thấy giảm sức nắm bên bị bệnh. Vận động khớp khuỷu tay vẫn bình thường.
Viêm gân gấp ngón tay: Bệnh nhân đau ở gốc ngón tay, hay đau ở ngón tay cái, khó cử động ngón. Đau nặng hơn vào buổi sáng và giảm vào ban ngày. Bệnh nhân nắm bàn tay vào thì dễ hơn, khi duỗi ngón tay ra bệnh nhân thấy khó khăn và có cảm giác thấy tiếng “bật” ở gân, ngón tay tổn thương bật như lò xo. Do đó bệnh còn gọi là ngón tay lò xo. Sờ dọc theo gân gấp thấy một cục xơ cứng, di động khi gấp duỗi ngón tay, ấn tại chỗ đau. Ngón tay có thể bị kẹt ở tư thế gập vào lòng bàn tay hoặc duỗi thẳng.
Viêm bao gân De Quervains hay viêm mỏm trâm quay: Bình thường cơ giạng dài và cơ duỗi ngắn ngón cái trượt dễ dàng trong bao gân ở đường hầm cổ tay. Nếu bao gân này bị viêm sẽ sưng phồng, gây chèn ép lẫn nhau dẫn đến đau và hạn chế vận động ngón cái. Bệnh thường gặp ở nữ, từ 30 - 50 tuổi, nhất là ở những người hay phải bế trẻ em. Biểu hiện bệnh: sưng đau vùng mỏm trâm quay, đau tăng khi vận động ngón cái, đau liên tục, nhất là về đêm. Đau có thể lan khắp ngón cái và lan lên cẳng tay. Sờ thấy bao gân dày lên, có khi có nóng, đỏ, ấn vào đau tăng. Nếu chỉ đau tại chỗ mỏm trâm quay, ấn đau nhưng không lan là thể viêm mỏm trâm quay đơn thuần.
Phương pháp điều trị
Việc điều trị bệnh viêm phần mềm quanh khớp cần kết hợp giữa biện pháp không dùng thuốc và dùng thuốc.
Các biện pháp không dùng thuốc gồm: Giảm hoặc ngừng vận động tại vùng gân tổn thương tới khi hết đau. Đây là điều kiện quan trọng để bệnh nhanh khỏi và tránh tái phát. Chẳng hạn, nếu bệnh nhân chơi tennis thì phải nghỉ chơi ít nhất là trong thời gian đang đau. Dùng băng chun để cố định tạm thời vùng gân tổn thương. Có thể dùng nẹp hoặc máng bột, dụng cụ chỉnh hình... để cố định. Dùng vật lý trị liệu: chườm lạnh tại chỗ, trong giai đoạn cấp tính có sưng, nóng, đỏ; điều trị bằng sóng siêu âm, sóng ngắn, hồng ngoại.
Dùng thuốc: Thuốc giảm đau chống viêm không steroid như diclofenac, meloxicam, paracetamol... Tiêm corticoid tại chỗ là phương pháp thông dụng để điều trị viêm phần mềm quanh khớp. Hiệu quả giảm đau tốt, nhưng chỉ dùng khi bác sĩ chuyên khoa khớp chỉ định. Dùng phẫu thuật cắt bỏ phần viêm, xơ... nếu điều trị nội khoa thất bại.
Để phòng bệnh, cần có chế độ tập luyện thể dục thể thao, sinh hoạt, lao động hợp lý, vừa sức, không gắng sức quá, không làm các động tác đột ngột. Luôn chú ý giữ tư thế lao động đúng. Hạn chế các động tác cử động mạnh hoặc lặp đi lặp lại nhiều lần. Khởi động kỹ trước khi tập luyện, lao động.
ThS. Trần Ngọc Hương
