Áp-xe não liên quan đến bệnh gì?
Nhiều nghiên cứu cho biết có 3 nguyên nhân chính gây áp-xe não: một là chấn thương ở đầu mặt cổ; hai là nhiễm khuẩn ở gần não bộ như viêm xoang trán, xoang sàng, viêm tai giữa, viêm xương chũm; ba là nhiễm khuẩn theo đường máu: vi khuẩn gây các bệnh áp-xe phổi, viêm mủ màng phổi, viêm màng trong tim, áp-xe gan, viêm tủy xương, viêm bể thận, mụn nhọt rồi vào máu lên não gây áp-xe não. Nếu áp-xe não theo đường máu có đặc điểm là ổ áp-xe thường ở sâu trong não, có một hay nhiều ổ ở các vị trí khác nhau. Những vi khuẩn gây áp-xe não thường gặp là trực khuẩn đường ruột, tụ cầu vàng, liên cầu không gây tan huyết, vi khuẩn kỵ khí, nấm, amip. Vị trí ổ áp-xe có thể ở ngoài màng cứng, dưới màng cứng và trong não. Trên thực tế, còn gặp áp-xe não nhưng không rõ nguyên nhân.
Làm sao biết bị áp - xe não?
Ở bệnh nhân đã hoặc đang mắc các bệnh như chấn thương ở đầu mặt, viêm xoang, viêm tai, áp-xe phổi, viêm mủ màng phổi, viêm tủy xương, viêm bể thận… hoặc ở người không mắc bệnh gì, nếu bị áp-xe não sẽ có các dấu hiệu sau đây:
Hội chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc: sốt cao 38 - 400C, người mệt mỏi. Hội chứng tăng áp lực nội sọ với các triệu chứng: nhức đầu, buồn nôn và nôn, có phản ứng màng não với các triệu chứng cổ cứng, mắt lúc nào cũng nhắm vì sợ ánh sáng, vì thế, bệnh nhân thường nằm nghiêng và co gấp người vào bụng. Nếu bị áp-xe tiểu não thì triệu chứng rầm rộ hơn: đau đầu dữ dội, nôn nhiều, đi lảo đảo như người say rượu, hai chân dang rộng, sai tầm, lệch hướng; rung giật nhãn cầu, thất điều. Triệu chứng thần kinh khu trú: bại nửa người. Tổn thương các dây thần kinh sọ não như dây VII, VIII, III, II với triệu chứng: cơn co giật động kinh cục bộ, mất tiếng nói hoặc nói khó. Bệnh nhân ban đầu thì kích thích, vật vã, giãy giụa, kêu la vì đau, sau dần dần tri giác xấu hơn, nằm im, mất định hướng, lú lẫn, bán hôn mê và hôn mê, nếu không điều trị kịp thời sẽ tử vong. Trường hợp áp-xe ngoài màng cứng hoặc dưới màng cứng khi ấn hoặc gõ lên vùng xương viêm bệnh nhân rất đau. Khi không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm màng não mủ, vỡ áp-xe, tụt kẹt não do bọc áp-xe lớn có vỏ bao dày chắc chiếm chỗ trong hộp sọ gây tăng áp lực nội sọ, chèn đẩy não và gây tụt kẹt não: đẩy thùy thái dương vào khe Bichat hay đẩy thùy nhộng của tiểu não vào lỗ chẩm gây chèn ép vào hành tủy. Trường hợp áp-xe tiểu não, do hố sọ sau rất chật nên chỉ cần một ổ áp-xe nhỏ đã gây rối loạn tim mạch và hô hấp.
Xét nghiệm thấy bạch cầu tăng cao, tốc độ máu lắng tăng cao, dịch não tủy hơi đục, có tế bào mủ…Chụp Xquang thấy hình ảnh do tăng áp lực nội sọ như giãn đường khớp, mòn mỏm yên. Chụp cắt lớp vi tính thấy vị trí, kích thước của ổ áp-xe.
Bệnh áp-xe não cần phân biệt với một số bệnh: viêm màng não mủ, viêm tắc tĩnh mạch trong não…
Điều trị khó khăn
Bệnh áp - xe não là một bệnh rất nặng, tỉ lệ tử vong khá cao (đến trên 80% số bệnh nhân). Việc điều trị chủ yếu là phẫu thuật để chọc hút, dẫn lưu mủ, lấy toàn bộ bọc áp-xe não. Trường hợp ổ áp-xe nhỏ và ở sâu, áp-xe não đã vỡ gây viêm màng não mủ lan tràn hoặc bệnh nhân quá yếu, không cho phép phẫu thuật thì phải dùng kháng sinh mạnh, có hoạt phổ rộng, hay phải dùng phối hợp nhiều kháng sinh. Việc chăm sóc bệnh nhân rất quan trọng để nâng cao thể trạng chống đỡ bệnh tật. Cần chú ý trở người cho bệnh nhân phòng chống loét…
Lời khuyên của bác sĩ
Áp-xe não là một bệnh rất nặng, tỷ lệ tử vong cao nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, việc phòng bệnh trở nên rất quan trọng. Để phòng bệnh, mọi người cần thực hiện tốt các biện pháp như sau: khám và điều trị triệt để các bệnh có thể gây áp-xe não nói trên. Đánh răng ngày 2 - 3 lần khi ngủ dậy và sau các bữa ăn để hạn chế nhiễm khuẩn tai mũi họng và răng lợi. Thường xuyên đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông; sử dụng trang bị bảo hộ lao động trong các ngành nghề như thợ xây, thợ mộc, vận hành máy móc…để phòng tránh chấn thương. Người cao tuổi cần phòng tránh té ngã bằng cách điều trị tích cực các bệnh: gây kém mắt, kém tai, đeo kính và đeo máy trợ thính để cải thiện thị lực và thính lực; loại bỏ các yếu tố dễ gây ngã như san phẳng những chỗ mấp mô, lấp hố sâu trên lối đi; mắc thêm đèn ở những chỗ tối; làm thêm lan can vịn tay ở những chỗ cần thiết; thu dọn bàn ghế và những thứ không cần thiết trong nhà để việc đi lại được dễ dàng; dùng thảm không trơn trượt trong sàn nhà; dùng giày dép có đế vững chắc…
ThS. Nguyễn Hoàng Lan
