Nhiều người không nhận ra rằng một người có thể bị đuối nước ngay cả sau khi họ đã ra khỏi nước. Đây là một hiện tượng hiếm gặp được gọi là “đuối cạn” hoặc “đuối nước thứ phát”, nếu không được phát hiện và xử trí can thiệp kịp thời thì có thể tử vong.
Đuối cạn rất nguy hiểm
Có thể nói biến chứng phù phổi cấp do sặc nước là hậu quả của đuối nước cạn. Đây là tình trạng xảy ra khi nạn nhân trong quá trình bơi lội đã hít vào một lượng nước nhỏ lúc gắng sức làm sặc nước, kích thích các cơ ở đường hô hấp gây nên hiện tượng co thắt và tạo ra sự khó thở; một phần nước được tích tụ lại ở phổi có thể dẫn đến phù phổi cấp sau đó. Theo các nhà khoa học, đuối nước cạn chiếm tỷ lệ nhỏ khoảng 1 - 2% các trường hợp bị đuối nước và thường xuất hiện trong thời gian từ 1 đến 24 giờ sau khi bị sặc nước lúc gắng sức do bơi lội ở trong nước. Nguyên nhân gây nên phù phổi cấp do sặc nước từ đuối nước cạn là do khi trẻ đang bơi lội, chơi đùa ở trong nước vô tình hít phải một lượng nước nhỏ vào đường hô hấp tạo nên phản xạ sặc nước để tống nước ra ngoài hoặc những trường hợp suýt chết vì đuối nước nhưng được cứu kịp lên bờ. Sau những cơn ho sặc sụa, trẻ có thể trở lại trạng thái bình thường, vẫn bơi lội hay chơi đùa một cách tự nhiên nhưng khoảng nhiều giờ sau đó trẻ vẫn còn có biểu hiện triệu chứng ho, khó thở, có tiếng khò khè với những bóng nước xuất hiện ở trong miệng thì phải chú ý vì một phần nước nhỏ được hít vào trong phổi lúc ban đầu chưa gây nên biểu hiện triệu chứng nguy kịch; về sau phổi bị kích thích tiết ra nhiều chất dịch hơn dẫn đến hiện tượng phù phổi cấp sẽ làm trẻ khó thở hoặc không thể thở được xảy ra như triệu chứng của cơn hen phế quản nặng, nếu không được xử trí cấp cứu kịp thời có thể gây tổn thương ở não.
Trẻ bơi lội sặc nước có nguy cơ bị phù phổi cấp do đuối nước cạn (ảnh minh họa).
Dấu hiệu của đuối cạn
Khi gặp trường hợp trẻ trong khi bơi lội gắng sức không may hít phải một lượng nước nhỏ vào đường hô hấp và bị sặc nước với các biểu hiện triệu chứng khó thở, đau ngực hoặc ho dữ dội; cảm thấy rất mệt mỏi, có thay đổi hành vi một cách đột ngột... cần phải cảnh báo sự nguy hiểm. Thực tế những dấu hiệu này không phải lúc nào cũng dễ dàng phát hiện, nhất là đối với trẻ nhỏ vì bình thường trẻ có thể có cảm giác khó chịu hay mệt mỏi khi tắm và bơi lội ở môi trường trên nắng dưới nước trong thời gian dài. Vì vậy cần chú ý đến các dấu hiệu này vì chúng có thể xuất hiện khoảng vài giờ sau khi bị sặc nước do chỉ cần một lượng nước nhỏ lọt được vào đường hô hấp cũng có thể gây nên tình trạng đuối nước cạn.
Trong vòng từ 1 đến 72 giờ sau khi bị sặc nước, nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, khó thở; biểu hiện sự khó chịu, cáu gắt, nóng giận, hung dữ hoặc ho nhiều, mệt nhiều; có dấu hiệu nói lắp, chậm chạp, lờ đờ, giảm nhận thức... thì phải đưa ngay trẻ đến bệnh viện sớm để được xử trí cấp cứu điều trị kịp thời nhằm hạn chế tử vong do phù phổi cấp. Các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh cần theo dõi trạng thái sau khi trẻ đi bơi lội về trong khoảng thời gian vài ngày, nếu thấy trẻ xuất hiện những triệu chứng đau đầu, khó thở, tức ngực, tím tái, mạch nhanh... phải sơ cứu và đưa trẻ đến ngay bệnh viện, mọi sự chậm trễ sẽ không bảo đảm an toàn cho tính mạng của trẻ. Thực ra, đuối nước cạn và đuối nước thông thường có điểm giống nhau là đều có tổn thương ở phổi dẫn đến hiện tượng phổi không cung cấp đủ khí oxy cho cơ thể, đặc biệt là não, trong trường hợp nặng nạn nhân có thể tử vong; điểm khác nhau là đuối nước thông thường khi trẻ rơi xuống nước bị ngạt thở do đuối nước và được vớt lên, còn đuối nước cạn khi trẻ đã ra khỏi nước với trạng thái hoàn toàn bình thường nhưng sau đó mới xuất hiện các triệu chứng của đuối nước thông thường.
Cần theo dõi sát sao
Như trên đã nêu, sau khi trẻ đi tắm và bơi lội bị sặc nước, phụ huynh cần theo dõi và giám sát chặt chẽ trong khoảng thời gian từ vài giờ đến vài ngày. Nếu trẻ có biểu hiện triệu chứng ho, khó thở, đau tức ngực, mệt lả người... thì phải đưa ngay trẻ đến bệnh viện để được xử trí cấp cứu điều trị kịp thời, mọi sự chậm trễ sẽ rất nguy hiểm vì có thể dẫn đến tử vong do phù phổi cấp. Cần lưu ý về yếu tố thời gian xử trí can thiệp sau khi được phát hiện vì khi phù phổi cấp đã xảy ra thì nguy cơ tử vong là điều không thể tránh khỏi. Mặc dù tỷ lệ trẻ bị đuối nước cạn chiếm tỷ lệ thấp khoảng 1 - 2% trong các trường hợp đuối nước nhưng phụ huynh và người lớn không nên chủ quan, lơ là mà phải theo dõi, giám sát chặt chẽ khi trẻ bơi lội hoặc tập bơi lội; cần cho trẻ học bơi lội đúng phương pháp để rèn luyện kỹ năng phản ứng tốt trong môi trường nước như nhắm mắt bơi lội khi không có kính bảo vệ hoặc khi ở dưới nước, biết cách thổi nước ra và biết giới hạn về sức lực của mình, không được hoảng loạn khi bị sặc nước... Có thể nói, trẻ bị sặc nước khi bơi lội rất dễ có nguy cơ bị đuối nước cạn dẫn đến phù phổi cấp gây tử vong để luôn cảnh báo.
