Cá diếc còn có tên tức ngư, phụ ngư. Tên khoa học: Carassin auratus L., họ cá chép (Cyprinidae). Cá diếc rất giàu dinh dưỡng: thịt cá chứa 17,6% protid, 1,8% lipid, 70mg% Ca, 152mg% P, 0,8mg% sắt và vitamin B1, acid nicotinic... Vì vậy, cá diếc là thực phẩm lý tưởng cho người bị bệnh lâu ngày, cơ thể suy nhược; khí huyết bất túc khiến ăn uống kém, ợ chua; tỳ hư phù nề, tiểu tiện khó.
Theo Đông y, cá diếc vị ngọt, tính bình; vào tỳ, vị và đại tràng. Mật cá có vị đắng, tính lạnh. Cá diếc tác dụng kiện tỳ, hành thủy lợi thấp, khai vị, hạ khí, thông nhũ, thanh nhiệt giải độc. Dùng tốt cho người bị suy nhược, mỏi mệt ăn kém, tiêu chảy, kiết lỵ, phù, đại tiểu tiện xuất huyết. Ngày dùng 200-25g; bằng cách nấu, hầm, chiên, nướng. Xin giới thiệu một số thực đơn chữa bệnh có cá diếc:
Bột cá diếc: cá diếc sấy khô 100g, gừng khô 60g, bán hạ chế 60g. Tất cả nghiền thành bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g, uống với nước ấm. Chữa viêm phế quản mạn tính.
Canh cá diếc củ cải rất tốt cho người bị đầy bụng, ăn kém, suy nhược cơ thể...
Cá diếc nướng: cá diếc 1 con khoảng 250g, làm sạch bỏ ruột, để nguyên vẩy, gỡ bỏ mang, cho một lượng phèn chua bằng hạt lạc đã đập vụn vào bụng cá, đem cá nướng chín. Ăn với dấm mắm gia vị. Dùng tốt cho người bị hội chứng lỵ, đại tiện nhiều lần trong ngày.
Cá diếc nướng tẩm trà: cá diếc 1 con, làm sạch bỏ ruột, để nguyên vẩy, gỡ bỏ mang. Cho lá chè non vào bụng cá, bọc giấy nướng chín. Ăn khi đói, ngày 1-2 lần, dùng trong vài ngày. Tốt cho người bệnh đái tháo đường, tiêu khát, uống nhiều nước.
Cá diếc hầm sa nhân cam thảo: cá diếc 1 con, sa nhân 8g, cam thảo 4g. Cá làm sạch bỏ ruột, để nguyên vảy, gỡ bỏ mang; sa nhân, cam thảo giã vụn cho vào bụng cá; cho vào nồi, đổ nước hầm nhừ. Không cho ớt, muối mắm, có thể cho các gia vị khác. Ăn liên tục đợt 3 tuần. Dùng tốt cho bệnh nhân phù thũng toàn thân.
Cá diếc hầm chân giò: cá diếc 200g, móng giò lợn 1 cái, thông thảo 10g. Cho tất cả vào nồi, thêm nước và gia vị, hầm nhừ, bỏ bã thông thảo. Món này rất tốt cho sản phụ sau đẻ ít sữa, tắc sữa.
Cá diếc hầm đậu đỏ: cá diếc 200g, xích tiểu đậu 100g. Cá diếc làm sạch bỏ ruột, để nguyên vảy, gỡ bỏ mang cho vào nồi cùng xích tiểu đậu, nước, hầm nhừ, thêm gia vị nhưng hạn chế muối. Món này rất tốt cho người bị phù nề tay chân (cước khí), phụ nữ có mang phù nề; tác dụng an thai.
Canh cá diếc sa nhân: cá diếc to 2 con, sa nhân 4g, trần bì 3g. Cá làm sạch bỏ ruột để cho ráo nước; sa nhân và trần bì tán bột, thêm lá lốt, ớt, gừng, hành, tỏi, bột tiêu, liều lượng thích hợp trộn đều cùng với muối cho trong bụng cá. Dùng dầu thực vật chiên cá cho chín vàng, gắp ra để ráo dầu. Cho gừng hành vào chảo đã rán cá, thêm nước dùng và gia vị, thả cá vào đun sôi đều. Ăn trong các bữa ăn. Dùng tốt cho người tỳ vị hư nhược, đầy trướng bụng, ăn kém hoặc đau quặn bụng, tiêu chảy.
Canh cá diếc củ cải: cá diếc 200g, củ cải 200-400g. Cá diếc mổ bỏ ruột, rửa sạch, cắt khúc; cải củ rửa sạch, thái khúc. Cho cá và củ cải vào nồi, thêm nước và gia vị, hầm nhừ (có thể cho thêm khế chua). Khi ăn thêm tương dấm hoặc vắt chanh. Ăn khi đói. Món này rất tốt cho người bị đầy bụng, lạnh bụng không tiêu, ăn kém, suy nhược cơ thể.
Canh cá diếc hoàng kỳ: cá diếc nấu với hoàng kỳ, khởi tử, rượu vang, gừng sống, hồ tiêu, giấm và đường. Món ăn bổ huyết, dưỡng da, làm cho da dẻ hồng hào, sắc mặt tươi tắn.
Kiêng kỵ: Người có urê huyết cao, hôn mê gan không ăn cá diếc.