Bởi vậy, ngoài thuốc men và dịch thể, việc nuôi dưỡng người bệnh bằng đường ăn uống có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Với cấu trúc phối hợp hài hòa giữa thực phẩm và dược phẩm nhằm cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng cho cơ thể đồng thời hỗ trợ tích cực cho trị liệu, trong y học cổ truyền, việc nuôi dưỡng bệnh nhân sau mổ rất quan trọng, đó là các món ăn dựa trên cơ sở “biện chứng luận trị” đối với từng người bệnh.
Với các trường hợp suy nhược và thiếu máu
Bài 1: Hoàng kỳ 12g, thịt gà 25g, gạo tẻ 50g, gia vị vừa đủ. Hoàng kỳ rửa sạch, sắc kỹ 2 lần bỏ bã lấy nước; thịt gà rửa sạch, thái chỉ; hai thứ đem ninh với gạo thành cháo, chế thêm gia vị, ăn nóng. Công dụng: ích khí cố biểu, ôn trung bổ hư, giúp cho cơ thể nâng cao năng lực miễn dịch và làm tăng khả năng tạo máu.
Bài 2: Bột nhân sâm 3g, gạo tẻ 50g, thịt lợn nạc 25g, gia vị vừa đủ. Thịt lợn rửa sạch, thái chỉ, đem ninh với gạo thành cháo, khi chín cho bột nhân sâm và gia vị vừa đủ, ăn nóng. Công dụng: đại bổ nguyên khí, bổ tỳ ích phế, sinh tân dịch và an thần, làm tăng sức đề kháng của cơ thể và giúp tủy xương tăng sinh hồng cầu.
Đông trùng hạ thảo hầm gà ác bổ phế ích thận, bổ huyết dưỡng huyết.
Bài 3: Kỷ tử 12g, đại táo 5 quả, trứng gà 2 quả, đường trắng lượng vừa đủ. Đại táo rửa sạch, bỏ hạt, đem sắc kỹ cùng với kỷ tử, khi được đập trứng gà vào quấy đều, chế thêm một chút đường trắng, ăn nóng. Công dụng: bổ hư nhược, ích khí huyết, kiện tỳ vị, dưỡng can thận, dùng rất tốt cho những bệnh nhân thiếu máu sau phẫu thuật.
Bài 4: Hoàng kỳ 12g, chim cút 2 con, một ít rượu vang và gia vị vừa đủ. Chim cút làm thịt, bỏ lông và nội tạng, rửa sạch; hoàng kỳ thái phiến cho vào trong bụng chim cùng với gia vị rồi đem hấp cách thủy, ăn nóng. Công dụng: ích khí bổ tỳ, tư bổ ngũ tạng, dùng rất tốt cho những người bệnh thiếu máu và suy nhược cơ thể.
Bài 5: Đông trùng hạ thảo 5g, gà ác 1 con (nặng chừng 500g), hành, gừng tươi và gia vị vừa đủ. Gà ác làm thịt, bỏ lông và nội tạng, rửa sạch và chặt miếng, ướp gia vị rồi đem hầm nhừ với đông trùng hạ thảo, khi chín chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: bổ phế ích thận, bổ huyết dưỡng huyết.
Với trường hợp mệt mỏi, chán ăn
Thông thường sau khi trải qua một cuộc phẫu thuật, người bệnh thường có cảm giác chán ăn, mệt mỏi do nhiều nguyên nhân khác nhau hoặc vì phẫu thuật trực tiếp ở đường tiêu hóa hoặc vì đau đớn và căng thẳng thần kinh hoặc có rối loạn thứ phát công năng các tạng phủ... Theo dinh dưỡng học cổ truyền, nguyên tắc chung là phải ăn nhẹ, chia ăn nhiều lần trong ngày, thức ăn phải dễ tiêu và ấm áp. Có thể áp dụng một số món dược thiện sau đây :
Bài 1: Bột kê nội kim 1g, trứng gà nửa quả, gạo tẻ 25g, gia vị vừa đủ. Gạo vo sạch cho vào nồi ninh thành cháo rồi đập trứng quấy đều, cho bột kê nội kim vào, chế đủ gia vị, ăn nóng. Công dụng: kiện tỳ vị, tiêu tích trệ, kích thích tiêu hóa, dùng thích hợp cho những bệnh nhân chán ăn, bụng đầy trướng, chậm tiêu.
Bài 2: Cá diếc 1 con, sa nhân 0,5g, hành, gừng tươi và gia vị vừa đủ. Sa nhân tán bột; cá diếc làm sạch, bỏ nội tạng, rán qua rồi đem kho với một lượng nước vừa đủ cùng với bột sa nhân, khi chín chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: tiêu thực khai vị, hành khí hóa thấp, ôn vị chỉ nôn nấc.
Bài 3: Hồng táo 10 quả, vỏ quýt tươi 10g hoặc trần bì 5g. Hồng táo rửa sạch, bỏ hạt, bỏ cùng vỏ quýt vào hãm với nước sôi trong bình kín, sau chứng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng làm đồ giải khát để kích thích tiêu hóa.
Bài 4: Sơn tra 10g, gạo tẻ 50g. Sơn tra sao cho đến khi vỏ ngoài vàng sẫm rồi đem sắc kỹ lấy nước bỏ bã, dùng nước sắc này ninh với gạo thành cháo, chế thêm muối hoặc đường đỏ, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng cho bệnh nhân chán ăn, đầy bụng, chậm tiêu. Những người bị viêm loét dạ dày, tá tràng không được dùng bài này.
Với trường hợp mất ngủ, căng thẳng thần kinh
Bài 1: Tim lợn 1 quả nhỏ, nhân sâm 5g, đương quy 10g. Tim lợn làm sạch, bổ đôi, các vị thuốc thái vụn cho vào bên trong quả tim, chế đủ gia vị rồi đem hấp cách thủy chừng 3 giờ, ăn nóng. Công dụng: kiện tỳ dưỡng tâm, bổ huyết an thần, dùng rất tốt cho những bệnh nhân mất ngủ, suy nhược tinh thần nặng sau phẫu thuật.
Bài 2: Viễn chí 30g, hạt sen 15g, gạo tẻ 50g. Viễn chí bỏ ruột sao thơm, hạt sen đập vụn, hai thứ đem nấu với gạo thành cháo, chế thêm đường đỏ, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: kiện tỳ dưỡng tâm, an thần.
Bài 3: Long nhãn tươi 500g, đường trắng 50g. Long nhãn bỏ vỏ và hạt cho vào nồi, bỏ đường trắng, đun nhỏ lửa, đảo đều tay cho đến khi long nhãn chuyển màu nâu đen, để thật nguội rồi cho vào lọ kín dùng dần, mỗi ngày ăn 2 lần, mỗi lần 5 cái long nhãn. Công dụng: dưỡng tâm an thần.
