Mỹ phẩm là một trong những phương tiện làm đẹp xuất hiện từ lâu đời. Hơn 4000 năm trước, phụ nữ Ai Cập đã có bàn trang điểm. Từ 1800 năm trước, Galien, người được xem là thủy tổ ngành dược phương Tây và là người đầu tiên hệ thống hóa các công thức bào chế đã đưa ra công thức của kem lạnh với thành phần chủ yếu là sáp ong và tinh dầu hoa hồng.
Khái niệm về DMP đã được ông Pierre Fabre đưa ra lần đầu tiên: “DMP là mỹ phẩm được nghiên cứu, bào chế như một dược phẩm”. Đồng thời, DMP với mức độ hiệu quả, an toàn, nồng độ và hàm lượng phải nhỏ hơn thuốc da liễu. Tá dược phải hạn chế tối đa phản ứng phụ, sản xuất phải đạt chất lượng GMP - thực hành sản xuất tốt.
 Dùng dược mỹ phẩm có thể cải thiện làn da. |
Mỹ phẩm được chia thành 3 loại:
Mỹ phẩm bề ngoài (để trang điểm, sơn móng tay, nhuộm tóc...), có thể nói đó là các sản phẩm hào nhoáng, tô vẽ thích ứng với một trào lưu hay một nghi thức.
Mỹ phẩm dự phòng dành cho việc làm chậm lại các biến đổi sinh lý của da (lão hóa, khô da) và bảo vệ chống lại các tác nhân bên ngoài (ô nhiễm, ánh nắng, chất kích ứng...).
Các mỹ phẩm sửa chữa được sử dụng khi người ta đã thất bại trong dự phòng. Đối mặt với các tổn thương, người ta phải chăm sóc, khắc phục chúng bằng những sản phẩm thí dụ như làm căng, tái sinh, làm ẩm, làm láng... Với chuyên khoa da liễu, các tổn thương thuộc về lĩnh vực các bệnh về da: vảy nến, chàm, trứng cá... DMP về da trở thành một công cụ hỗ trợ, tiếp sức, bổ sung hiệu quả cho các điều trị y khoa.
Các bác sĩ, dược sĩ có thể cho những lời khuyên về sử dụng mỹ phẩm bề ngoài và mỹ phẩm dự phòng, sau khi đã loại trừ mọi khác thường bệnh lý. Riêng đối với mỹ phẩm sửa chữa cần hết sức thận trọng, tốt hơn hết là nên khuyên bệnh nhân đi gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu.
 Trước khi sử dụng dược mỹ phẩm, cần bôi lên tay, nếu không bị dị ứng mới được sử dụng. |
Trong da liễu hiện nay, DMP ngày càng đóng vai trò quan trọng và được sử dụng rộng rãi mang lại hiệu quả hỗ trợ điều trị rất cao trong một số bệnh như viêm da cơ địa (eczema), bệnh vảy nến, các bệnh lý trứng cá, nám da mặt, tăng sắc tố sau viêm, các viêm da kích ứng ở mặt. Nếu thiếu DMP phối hợp điều trị và chăm sóc thì hiệu quả điều trị sẽ kém đi rất nhiều, cả thầy thuốc và người bệnh sẽ mất đi cơ hội để đạt được hiệu quả cao trong điều trị bệnh.
Ví dụ, vai trò giữ ẩm da trong viêm da cơ địa là rất quan trọng thì DMP là sản phẩm giúp làm điều đó hay đánh giá vai trò của kem chống nắng trong điều trị nám da. Theo công bố kết quả nghiên cứu của các bệnh viện da liễu trên thế giới, nếu không có biện pháp chống nắng và sử dụng kem chống nắng đúng cách triệt để kèm theo sẽ dẫn đến thất bại trong điều trị nám da.
DMP ngày nay rất phong phú về chủng loại. Nhiều hãng DMP trên thế giới đã điều chế nhiều loại sản phẩm có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh ngoài da và thẩm mỹ da với hiệu quả cao. Cách lựa chọn loại DMP phải dựa theo týp da, phản ứng da, mùa trong năm và điều kiện kinh tế phù hợp cho từng người là rất cần thiết.
Để đảm bảo an toàn, tránh tác dụng phụ không mong muốn, trước khi bôi lên da vùng định điều trị (đặc biệt vùng mặt) thì nên bôi vào mặt trong cánh tay để sau 24-72 giờ nếu không có phản ứng gì thì mới dùng và tốt nhất là làm test da bằng phương pháp PUT (Provocative Use Test) hay phương pháp ROAT (Repeat Open Application Test): là phương pháp xác định phản ứng với mỹ phẩm chậm. Thoa mỹ phẩm lên vùng da mặt trong cánh tay 2 lần một ngày (trong 2 tuần) với diện rộng khoảng 5cm để xác định phản ứng. Nếu vượt quá thời gian trên, vùng da thoa thuốc không có biểu hiện gì (như ngứa, hồng ban, nổi mụn nước...) thì chứng tỏ da không bị dị ứng với mỹ phẩm đó.
DMP và vấn đề dị ứng
DMP ra đời đánh dấu bước tiến mới trong chăm sóc sức khỏe con người. Các sản phẩm DMP vừa đáp ứng yêu cầu hiệu quả điều trị y khoa của một dược phẩm, vừa thỏa mãn nhu cầu làm đẹp và tính an toàn có thể sử dụng lâu dài của một mỹ phẩm, cải thiện cả về thể chất cũng như tinh thần của bệnh nhân. Tuy nhiên, cần hết sức thận trọng với những mỹ phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, đặc biệt đối với người có cơ địa dị ứng như hen suyễn, mề đay, chàm, viêm da dị ứng... Những tác dụng phụ mà DMP có thể gây ra là:
Nổi mụn trứng cá: là triệu chứng thường gặp nhất, do bôi những loại mỹ phẩm làm bít lỗ chân lông, gây ứ đọng chất bã nhờn.
Viêm da dị ứng: Đây là dạng dị ứng rầm rộ hơn, biểu hiện bằng mảng hồng ban (mảng đỏ vùng bôi mỹ phẩm), kèm theo mụn.
Mề đay: Bao gồm những sẩn phù, rất giống những vết muỗi cắn hay lằn roi đánh vào mặt da, kèm theo ngứa.
Ngoài ra còn có các biểu hiện ngoài da khác như: chàm tiếp xúc; khô da; teo da: thường gặp ở những người dùng nhóm thuốc có corticoid kéo dài; sạm da; lão hóa da.
Lưu ý: Sau khi bôi bất kỳ loại mỹ phẩm nào, nếu thấy da bị nổi sẩn, ngứa, đỏ thì phải ngừng ngay lập tức. Dùng vòi nước rửa mạnh để làm trôi mỹ phẩm. Thông thường, sau khi ngưng dùng mỹ phẩm thì các triệu chứng trên sẽ giảm dần và hết hẳn. Tuy nhiên, một số người cũng có thể bị dị ứng ngày càng nặng hơn và cần được điều trị. Khi đó cần đến cơ sở y tế để có lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa.
ThS. Nguyễn Thu Hiền