Thuốc viên đạn là một dạng thuốc hạ sốt được bào chế có hình dạng viên đạn hoặc hình thủy lôi dùng đặt hậu môn. Loại thuốc này được dùng chủ yếu cho trẻ nhỏ, cũng có khi dùng cho người cao tuổi trong trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc viên đạn không đúng cách có thể gây hại cho sức khỏe của trẻ.
Sốt là một triệu chứng rất thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi với nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó chủ yếu là do nhiễm khuẩn. Khi trẻ sốt trên 38,5oC thì cần hạ sốt kịp thời, tránh để tình trạng sốt cao kéo dài vì có thể dẫn tới co giật và các biến chứng khác sẽ rất nguy hiểm cho trẻ. Để hạ sốt, có hai cách dùng thuốc là đường uống và đặt hậu môn. Có nhiều bé, đặc biệt là các bé bị sốt do viêm VA, amidan, viêm họng... không chịu uống, uống thuốc hay bị nôn. Bên cạnh đó, trẻ sốt cao li bì sẽ mệt, việc cho trẻ uống thuốc lại càng khó khăn. Do vậy, giải pháp kịp thời để hạ sốt cho trẻ tại gia đình là dùng thuốc đặt hậu môn.
Viên đạn hạ sốt tốt cho đường tiêu hóa nhưng có thể gây một số tác dụng phụ.
Ưu điểm của thuốc viên đạn hạ sốt
Thuốc viên đạn hạ sốt thường chứa paracetamol, ở các liều lượng khác nhau. Để được hấp thu dễ dàng, thuốc đạn được bào chế bằng cách phối hợp dược chất với các tá dược có khả năng tan chảy ở nhiệt độ cơ thể (37oC). Vì vậy, thuốc tan rã ra nhanh chóng khi đặt vào trực tràng và được giữ ở vị trí cần thiết, không bị đẩy ra bởi lực cản của cơ vòng hậu môn.
Hệ thống tĩnh mạch trực tràng rất dày, lưu lượng máu tuần hoàn khá lớn nên sự hấp thu thuốc qua đường này rất tốt. Đặc biệt, tĩnh mạch trực tràng đi thẳng vào tuần hoàn chung, không qua gan, nên dùng thuốc theo đường này có hiệu quả cao và giảm gánh nặng cho gan trong việc thải độc, đồng thời tác dụng của thuốc cũng cao do không bị phá hủy ở gan. Việc sử dụng thuốc đạn giúp tránh được tương tác với bộ máy tiêu hóa, đặc biệt ở những bệnh nhi đang sốt và bị tổn thương ở đường tiêu hóa. Khi dùng viên đạn hạ sốt không bị ảnh hưởng khi trẻ bị nôn ói hay co giật, hiệu quả nhanh hơn uống.
Tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng
Gây ngứa: Thuốc đạn khi đặt thường gây ngứa hậu môn, mức độ và tần số cơn ngứa thường tăng theo thời gian, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc. Đây là nguyên nhân khiến trẻ đang đặt thuốc có biểu hiện khó chịu hay trung tiện, thậm chí són phân.
Đau rát, tiêu chảy: Thuốc viên đạn dễ gây nhiễm khuẩn hậu môn làm hậu môn của trẻ sưng tấy, đau rát. Thuốc còn gây tiêu chảy nếu dùng nhiều lần hoặc khoảng cách các lần dùng quá gần, dùng lâu ngày có thể gây viêm trực tràng.
Nếu cho trẻ đặt thuốc vài ngày mà trẻ có triệu chứng đi ngoài thì cần dừng ngay. Bởi đặt thuốc trong khi trẻ bị đi ngoài, thuốc sẽ không có tác dụng do thuốc bị đào thải ngay ra ngoài. Thậm chí, thuốc còn gây kích thích tại chỗ khiến trẻ đi ngoài nhiều lần hơn.
Dùng sao cho an toàn?
Thuốc phải được bảo quản ở nhiệt độ lạnh, nên để trong ngăn mát tủ lạnh với nhiệt độ từ 2oC-8oC. Trước khi dùng nên kiểm tra viên thuốc phải bảo đảm đủ độ cứng, dễ dàng đưa thuốc vào trực tràng. Bóc thuốc ra phải nhét ngay vào hậu môn vì rời lớp vỏ, thuốc dễ tan nhanh. Trong loại thuốc đạn này có chứa paracetamol, vì vậy không được cho trẻ dùng đồng thời cả thuốc đặt và thuốc uống cùng chứa paracetamol, dễ bị quá liều, gây hạ nhiệt độ quá nhanh lên thân nhiệt của trẻ và ngộ độc thuốc. Khi đặt thuốc cho trẻ, cha mẹ cần vệ sinh sạch sẽ hậu môn cho trẻ rồi rửa tay sạch bằng xà phòng. Đặt tư thế mông trẻ dốc lên để dễ dàng đặt thuốc và phải nhẹ nhàng khi đặt, tránh mạnh tay. Sau đó khép giữ 2 nếp mông trẻ để thuốc không rơi ra ngoài trong 2 - 3 phút.
Không nên coi việc dùng thuốc viên đạn là giải pháp thường xuyên để hạ sốt cho trẻ. Mỗi ngày không nên dùng thuốc đặt hậu môn quá 2 lần và nên xen kẽ giữa các lần dùng thuốc uống và thuốc đặt để đảm bảo việc hạ sốt cho trẻ. Thuốc viên đạn hạ sốt chỉ nên dùng khi trẻ không thể uống được thuốc, trẻ nôn ói nhiều, đang co giật hoặc trẻ đang ngủ mà không muốn đánh thức trẻ dậy.
Không dùng thuốc viên đạn hạ sốt với trẻ bị dị ứng paracetamol, có bệnh nặng ở gan, bị viêm da vùng hậu môn - trực tràng, chảy máu trực tràng, bị tiêu chảy. Không nên dùng cho trẻ thường bị táo bón hoặc đang có bệnh lý vùng hậu môn vì lớp niêm dịch ở trực tràng không bình thường sẽ ảnh hưởng tới sự hấp thu của thuốc, làm giảm tác dụng điều trị.
Lưu ý, khi trẻ sốt, cần thường xuyên cặp sốt cho trẻ. Trong trường hợp trẻ sốt cao trên 38,50C, để tăng hiệu quả của việc dùng thuốc nên cởi bỏ bớt quần áo, tránh ủ trẻ ấm quá, cần cho trẻ uống nhiều nước, ăn lỏng, đặt trẻ nơi thoáng. Thông thường thuốc hạ sốt sẽ có tác dụng sau khi uống chừng 15-30 phút. Trong lúc đợi thuốc có tác dụng, cha mẹ lau mát cho trẻ. Nếu sau khoảng thời gian đó và đã lau mát rồi nhưng trẻ vẫn còn sốt cao, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, kể cả vào ban đêm.
