Gan nhiễm mỡ là khi lượng mỡ trong gan > 5% trọng lượng của gan và trong các tế bào gan chứa các không bào mỡ. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng nhiễm mỡ ở gan, thông thường hơn 90% các trường hợp gan nhiễm mỡ diễn ra âm thầm, mạn tính và trong thời gian dài; tuy nhiên cũng cần chú ý đến các trường hợp gan nhiễm mỡ cấp tính, tiến triển nhanh và nguy cơ gây tử vong cao.
Rượu - Thủ phạm chính gây ra gan nhiễm mỡ
Có đến 90% người uống rượu nhiều sẽ gây ra tình trạng gan bị nhiễm mỡ rồi dẫn đến xơ gan. Một số ít nguyên nhân khác như béo phì, đái tháo đường, viêm gan virut, bệnh biến dưỡng, bệnh lý toàn thân, bệnh lý dinh dưỡng và đặc biệt là do dùng thuốc. Một vài nguyên nhân ít gặp gây nên tình trạng gan nhiễm mỡ cấp tính, tiến triển nhanh và có nguy cơ tử vong cao như gan nhiễm mỡ trong thai kỳ, gan nhiễm mỡ trong hội chứng Raye...
Hình ảnh gan nhiễm mỡ.
Thuốc - Sát thủ của gan
Tetracyclin là loại kháng sinh phổ biến, khi dùng qua dạng uống có thể gây ra thâm nhiễm mỡ dạng bọng nhỏ và thường không để lại hậu quả về lâm sàng. Sự xuất hiện và mức độ của thoái hóa mỡ có mối liên hệ chặt chẽ với liều dùng; cần chú ý trong khi dùng tetracyclin đường tĩnh mạch ở phụ nữ có thai có nguy cơ cao gây suy gan và tử vong.
Thuốc chống co giật acid valproic có thể gây bất thường ở gan sau dùng thuốc 2 - 4 tháng.
Việc sử dụng amiodarone trong điều trị bệnh tim mạch thường liên quan đến sự tăng nồng độ aminotransferase trong huyết thanh. Trị liệu lâu dài có thể gây ra thâm nhiễm mỡ dạng bọng lớn ở gan và những biến đổi bệnh học tương tự trong viêm gan do rượu.
Glucocorticoid dùng liều cao có thể gây ra gan nhiễm mỡ. Tác động này phần lớn xuất hiện ở trẻ em. Nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ là do tăng giải phóng acid béo từ các mô mỡ. Gan nhiễm mỡ có thể hồi phục khi ngưng glucocorticoid.
Ngoài ra còn rất nhiều thuốc khác có thể gây nhiễm mỡ ở gan như methotrexat (thuốc ức chế miễn dịch dùng trong điều trị ung thư), estrogen (thường dùng trong ngừa thai), perhexilin (thuốc trị cơn đau thắt ngực)...
Điều trị gan nhiễm mỡ như thế nào?
Nói chung về điều trị gan nhiễm mỡ chủ yếu là dự phòng và làm giảm nguy cơ gây ra gan nhiễm mỡ, tránh uống rượu bia nhiều, hạn chế ăn nhiều đường và mỡ, tập thể dục thường xuyên, tránh các thuốc gây độc cho gan và điều trị theo nguyên nhân gây ra bệnh gan nhiễm mỡ.
Điều trị viêm gan virut nếu có
Nếu có bệnh lý rối loạn lipid máu thì sử dụng các thuốc chống tăng mỡ máu cũng có tác dụng góp phần làm giảm tình trạng gan nhiễm mỡ.
Nếu có bệnh lý đái tháo đường, cần tuân thủ chặt chẽ chế độ ăn, chế độ sinh hoạt, làm việc và uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Tùy theo tình trạng nhiễm mỡ, tùy theo điều kiện kinh tế của bệnh nhân mà có thể cân nhắc sử dụng các loại thuốc chống thoái hóa mỡ ở gan như livolin H, methionin hay silimarin.
Choline: Choline là thành phần của phosphatidyl choline, nó tham gia vào tác dụng chuyển đổi methyl và thay đổi lipo protein trong cơ thể. Trong ăn uống mà thiếu choline thì có thể gây bệnh viêm gan do nhiễm mỡ và xơ hóa, vì vậy, bổ sung choline thì có thể phòng ngừa hoặc giảm nhẹ gan tổn thương do thiếu choline và gan tổn thương do rượu.
Methionine còn có tên là met là một loại acid amin cần thiết, cung cấp methyl để tạo thành choline trong cơ thể, đồng thời cũng có tác dụng quan trọng trong việc duy trì quá trình hòa tan phospho lipid trong cơ thể và hoàn chỉnh kết cấu và chức năng sinh vật. Met có tác dụng trong việc thúc đẩy quá trình hòa tan mỡ trong gan và bảo vệ gan, giải độc. Tác dụng tiêu mỡ của met là gián tiếp thông qua choline, vì vậy, hiệu quả tác dụng của met chỉ là 10 - 20% của choline.
Vitamin các loại nhóm B, vitamin C và E có trong cơ thể cùng tham gia vào quá trình hòa tan chất béo trong gan và có tác dụng nhất định trong việc bảo vệ tế bào gan. Tình trạng thiếu vitamin có thể sẽ gây mỡ biến tính ở vùng trung tâm lá gan nhỏ, thậm chí còn gây hoại tử. Nếu kịp thời bổ sung dried yeast hàm chứa lượng vitamin (phong phú) hay vitamin E thì có thể ngăn chặn mỡ biến tính trong tế bào gan và hoại tử gan, ngăn ngừa khả năng phát sinh tổ chức xơ.
Acid amin: Protit là chất cơ bản để cấu thành các mô trong cơ thể. Protit có tác dụng quan trọng trong việc duy trì và phục hồi chức năng gan, thúc đẩy quá trình phục hồi của các tổ chức bị tổn thương và sự hợp thành thể miễm dịch globulin. Khi thiếu protein có thể gây bệnh gan nhiễm mỡ. Để duy trì hàm lượng protein nhất định trong các cơ quan của cơ thể, cần bổ sung lượng acid amin đầy đủ và cân đối.
Silymarin là tên gọi chung của một nhóm loại vật chất được chiết xuất từ thực vật. Cơ chế tác dụng chủ yếu của nó là làm ổn định màng tế bào gan, kháng freed - radical và mỡ đã qua ôxy hóa, kích thích sự tạo thành protein và thúc đẩy sự tái sinh của những tế bào gan đã bị tổn thương.
Và điều cuối cùng, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, nhất là các thuốc có khả năng gây độc cho gan nói chung và khả năng gây nên bệnh lý gan nhiễm mỡ nói riêng, như đã trình bày ở trên; người bệnh cần có ý kiến của bác sĩ để tránh xảy ra các hậu quả đáng tiếc.
ThS. Nguyễn Bạch Đằng