Các biểu hiện của phản ứng stress cấp
Phản ứng stress cấp là các rối loạn tâm thần xảy ra sau khi có một chấn thương tâm lý cực mạnh. Các chấn thương này có thể là một tai nạn khủng khiếp (tai nạn giao thông, cháy nhà), một tội ác khủng khiếp (giết người), nạn nhân của các vụ hành hung, bị bắt cóc, bị tra tấn hay lo lắng về dịch bệnh (dịch bệnh COVID-19)…
Bệnh nhân bị rối loạn stress cấp thường có các biểu hiện sau: Ban ngày, bệnh nhân có các hồi tưởng về những gì đã trải qua gây stress, đó là việc nhớ lại một cách không mong muốn các khía cạnh khủng khiếp của stress đã diễn ra với họ. Ban đêm, khi ngủ, bệnh nhân có các giấc mơ tái hiện nội dung đau buồn của stress. Có các phản ứng phân ly, bệnh nhân có các hành động như thể stress đang tái diễn với họ vậy. Họ mất các cảm xúc tích cực như vui, hạnh phúc, sự hài lòng...
Các triệu chứng này phải kéo dài ít nhất 3 ngày, nhưng không quá 1 tháng (nghĩa là sẽ tự hết).
COVID-19 khiến nhiều người có phản ứng stress cấp.
Các thuốc thường dùng khi bị phản ứng stress cấp
Để điều trị phản ứng stress cấp, người ta sử dụng các thuốc bình thần nhóm benzodiazepin. Cụ thể là các thuốc sau:
-Diazepam (seduxen) là thuốc bình thần phổ biến và có hiệu quả tốt để cắt tình trạng lo lắng, sợ hãi, hành vi khóc lóc, hành vi phân ly cũng như các mảng hồi tưởng và ác mộng.
Với bệnh nhân đang la hét, khóc lóc, đòi chết... có thể dùng dạng thuốc tiêm. Sau khi bệnh nhân đã bình tĩnh trở lại, có thể cho dùng dạng uống vào buổi tối. Liều lượng và thời gian dùng theo chỉ định của bác sĩ.
-Bromazepam (lexomil) là thuốc bình thần mạnh hơn diazepam. Thuốc có tác dụng làm giảm rất nhanh các triệu chứng lo lắng, hoảng hốt, gào thét, khóc lóc của bệnh nhân. Thuốc có thể tạo ra giấc ngủ rất giống với giấc ngủ tự nhiên, vì vậy bệnh nhân không bị mệt và nặng đầu vào sáng hôm sau. Tuy nhiên, thuốc không có dạng tiêm nên sẽ hạn chế tác dụng trong trường hợp cần ép buộc bệnh nhân dùng thuốc. Liều sử dụng của thuốc này rất nhỏ và không cần dùng quá 3-5 ngày.
-Tranxen là thuốc bình thần có tác dụng tốt và ít tác dụng phụ. Bệnh nhân sẽ nhanh chóng giảm các triệu chứng lo lắng, run, cứng cơ, bồn chồn cũng như các triệu chứng hoảng hốt, tự kết tội, khóc lóc, gào thét, ác mộng và mảng hồi tưởng. Thuốc này cũng chỉ có dạng uống, nên bị hạn chế hiệu quả trong trường hợp cần điều trị bắt buộc cho bệnh nhân. Thuốc dùng không quá 5 ngày.
-Clonazepam (rivotril) là thuốc bình thần mạnh nhất trong số bốn thuốc này. Thuốc có tác dụng rất nhanh sau khi uống (chỉ sau vài chục phút), dung nạp tốt và rất ít tác dụng phụ. Bệnh nhân uống thuốc này sẽ nhanh chóng hết được các triệu chứng rối loạn cảm xúc, ngôn ngữ và hành vi do stress gây ra. Thuốc cũng làm hết các triệu chứng mảng hồi tưởng và ác mộng. Bệnh nhân hầu như không có tác dụng phụ gì trong liều điều trị. Do có tác dụng giãn cơ và chống co giật nên bệnh nhân sẽ nhanh chóng hết tình trạng căng cứng cơ, đau mỏi cơ, khớp. Cũng như các benzodiazepam khác, không nên dùng thuốc quá 5 ngày.
Ngoài các biện pháp dùng thuốc điều trị, chúng ta có thể tập thư giãn để đối phó với các căng thẳng tâm lý mức độ nhẹ và vừa. Có thể tập các bài tập thở đơn giản cũng có hiệu quả tốt chống lo âu. Ngồi tại chỗ, khoanh chân lại, bàn tay để ở hai đầu gối, hít sâu và thở chậm bằng cơ hoành trong vài phút. Các biện pháp tập thể dục, tắm nước nóng, đi bộ buổi sáng... có thể giúp giảm căng thẳng phần nào. Mặt khác, cần hạn chế chơi game trên máy tính vì chơi game khiến căng thẳng và lo âu hơn.