Ở Việt Nam, gần như 100% số người đi khám bệnh đều có ít nhất một lần viêm dạ dày trong đời. Riêng những ngày trước và trong tết, sự lo lắng về tiền bạc, mua sắm chuẩn bị cũng như tình trạng ăn uống thất thường là các nguyên nhân khiến cho dạ dày- tá tràng dễ tổn thương.
Viêm loét dạ dày do yếu tố thần kinh
Có một thời gian khá dài, tình trạng viêm dạ dày dù là mạn tính hay cấp tính đều được mọi người và cả giới khoa học quy kết cho nguyên nhân thần kinh. Họ lập luận rằng do căng thẳng thần kinh quá mức như trong và sau chiến tranh, những sự cố về tình cảm, về công việc làm ăn hay những lo âu tất bật của những ngày cuối năm...
Tất cả những yếu tố trên gọi chung là stress, làm tăng tiết dịch vị dạ dày khiến thành phần Acid chlohydric tăng rất cao, phá huỷ niêm mạc dạ dày, tạo nên tình trạng viêm và nặng hơn nữa sẽ gây ra các ổ loét, một số trường hợp chảy máu trầm trọng dẫn đến tử vong.
Chính vì vậy, trong Y văn mới có câu “không có chất chua trong dịch vị thì không có viêm loét dạ dày”. Để giảm tình trạng tăng tiết chất chua của dịch vị, các thầy thuốc đã cho bệnh nhân uống các loại thuốc giảm tiết acid, các loại thuốc trung hoà acid, thuốc chống stress và một số bệnh nhân cần phải phẫu thuật cắt dây thần kinh phế vị hoặc cắt bán phần dạ dày để giảm tiết chất chua. Tuy đã sử dụng đầy đủ các phương thức điều trị, kể cả tâm lý liệu pháp, vẫn có một tỷ lệ không nhỏ bệnh nhân tái phát và điều trị không thành công.
Do Helicobacter Pylori
Đến năm 1988, các nhà khoa học đã tìm ra vi trùng Helicobacter Pylori (HP) trong dịch vị và trong niêm mạc dạ dày của con người. Vi trùng này được cho là thủ phạm gây nên chứng viêm loét dạ dày, thậm chí một số tác giả còn cho rằng vi trùng này có khả năng gây nên bệnh ung thư dạ dày. Chính vì vậy mà phong trào sử dụng các loại kháng sinh để điều trị viêm loét dạ dày được nhiều thầy thuốc áp dụng.
Ngày nay, không còn nghi ngờ gì nữa, chính vi trùng HP hiện diện trong phần lớn các trường hợp viêm loét dạ dày- tá tràng. Tuy nhiên, một điều thật trớ trêu là nhiều nghiên cứu cho thấy rằng vi trùng này đã có mặt trong dạ dày con người cũng như các loại động vật có vú hàng triệu năm trước kể từ khi loại động vật này hiện hữu trên trái đất. Chúng hiện diện dưới hình thức cộng sinh chung sống hoà bình và một số chủng còn có tác dụng tốt trên hệ miễn dịch của động vật nữa.
Một số nghiên cứu gần đây tại TP HCM cho thấy có đến 70% số bác sĩ trong tổng số 300 người tình nguyện thử nghiệm có test HP dương tính mặc dù không có triệu chứng viêm loét hay ung thư dạ dày gì cả. Một thầy thuốc nói với chúng tôi rằng 80% mẫu thử trên những bệnh nhân ung thư dạ dày mà ông đang nghiên cứu có HP dương tính. Nếu xét về mặt thống kê thì sự khác biệt về tỉ lệ này chưa có giá trị. Điều đó có nghĩa là chúng ta phải xem xét lại một số nội dung trong qui trình điều trị, phòng ngừa viêm loét và ung thư dạ dày.
Có nên diệt hết vi trùng HP?
Theo thông lệ, khi được chẩn đoán là viêm dạ dày, bệnh nhân đều được thử nghiệm tìm vi trùng HP, nếu thử nghiệm dương tính bệnh nhân sẽ được điều trị tiệt trùng vi trùng HP bằng ít nhất là 3 loại kháng sinh phối hợp từ 1-2 tuần. Công thức này thay đổi liên tục vì tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn HP luôn xảy ra và chi phí cho một lần điều trị cũng khá tốn kém, chưa kể có nhiều người không chịu nổi tác dụng không mong muốn và những phiền phức do thuốc gây ra.
Mặt khác, một số công trình nghiên cứu gần đây cho thấy ở những người được điều trị tiệt trừ tận gốc vi khuẩn HP thì tỷ lệ viêm thực quản trào ngược tăng cao; một số người thì tình trạng hen phế quản gia tăng vì suy giảm khả năng đề kháng; một số bệnh nhân khác lại rơi vào tình trạng béo phì vì ăn nhiều do lúc nào cũng cảm thấy đói bụng... Tình trạng này cũng đáng báo động cho nhiều thầy thuốc và bệnh nhân.
Cần quan tâm các yếu tố khác
Cơn lốc “say mê” vi khuẩn HP rồi cũng sẽ qua đi, cả nền y học và mỗi người chúng ta cũng nên xem lại và cần có nhiều công trình nghiên cứu khác nữa để tìm ra năng lực gây bệnh của vi khuẩn HP.
Giống như vi khuẩn HPV gây ung thư cổ tử cung có đến cả trăm loại, trong đó 70% ung thư cổ tử cung là do type HPV 16 và 18 gây ra, vi khuẩn HP cũng cần được định danh rõ loại gien nào gây bệnh và gây bệnh trong điều kiện nào để điều trị đúng, chừa lại những chủng HP không độc tính sống cộng sinh trong hệ tiêu hoá của con người. Khi đó mới tránh được tình trạng “ném chuột bể lọ”.
Hơn thế nữa, cần phải quan tâm đến các yếu tố khác có thể gây đột biến về gien ở vi khuẩn HP làm tăng khả năng gây viêm hay kích thích sinh ung thư như: các loại thực phẩm xông khói, muối khô như dưa chua..., các yếu tố về tâm thần kinh, hút thuốc lá, uống rượu bia quá độ, sử dụng nước đá có nhiều chất acid... Đây cũng là những yếu tố rất quan trọng gây viêm loét dạ dày nên cũng đừng đổ tất cả tội lỗi cho vi khuẩn HP.
PGS-TS Nguyễn Hoài Nam
