Ngạt mũi, sổ mũi là cảm giác vô cùng khó chịu và hầu hết ai cũng bị mắc, đặc biệt là trẻ nhỏ mỗi khi thời tiết thay đổi. Để chấm dứt tình trạng này, nhiều người đã ra hiệu thuốc mua các loại thuốc nhỏ mũi dạng nước hoặc dạng xịt về dùng. Vì tác dụng tức thời làm thông thoáng mũi khiến nhiều người lầm tưởng các loại thuốc nhỏ mũi ấy là “thần dược” nên đã lạm dụng thuốc. Kết quả đã dẫn tới những hậu quả đáng tiếc như bệnh nhân lệ thuộc vào thuốc, phát hiện bệnh muộn, phải phẫu thuật ngoại khoa, mất khả năng cảm nhận mùi vị...
Hối hận vì trót coi thuốc nhỏ mũi như “thần dược”
Ngồi tại phòng chờ khám bệnh của Khoa Tai Mũi Họng, BV Bạch Mai, chị Nguyễn Thị Hảo, ở Tân Mai, Hoàng Mai đang rất lo lắng cho tình trạng bệnh viêm mũi của cậu con trai 3 tuổi. Chị Hảo cho biết, con chị thường xuyên bị xổ mũi, ngạt mũi, chị đã dùng nước muối sinh lý để rửa mũi cho con rất nhiều lần nhưng không đỡ. Vì nghĩ xổ mũi, chảy mũi mà không ho sốt chỉ là bệnh xoàng nên chị đã không cho con đi bác sĩ để khám. Chị Hảo lên một diễn đàn dành cho các mẹ nuôi con nhỏ trên mạng xã hội để nhờ các mẹ có con cùng cảnh ngộ tư vấn. Tại đây, chị được mọi người giới thiệu dùng thuốc nhỏ mũi có chứa xylometazoline tác dụng rất tốt với tình trạng bệnh của con chị. Bởi, theo lời một thành viên trong diễn đàn, triệu chứng của con chị rất giống như con của thành viên này. Mừng như bắt được vàng, chị Hảo đã không ngần ngại chạy ra hiệu thuốc gần nhà mua lọ thuốc này về nhỏ. Quả thực thuốc như “thần dược”, nhỏ vào một lúc, mũi con thông thoáng hẳn và đến vài ngày sau thì gần như khỏi. Kể từ đó, hễ con bị ngạt mũi, xổ mũi chị Hảo lại tin tưởng cho con dùng thuốc này. Thế nhưng, dùng được một thời gian, khi con bị ngạt mũi chị cho con dùng liên tục thuốc này mà vẫn không thấy tác dụng, đã thế bệnh ngày càng nặng hơn. Chị quyết định cho con đến bệnh viện để khám. Sau khi khám và hỏi tiền sử dùng thuốc, bác sĩ kết luận con chị bị viêm mũi nặng do lạm dụng thuốc. Vừa thương con lại tự trách mình đã chủ quan, chị Hảo chỉ còn biết thở ngắn than dài “biết thế...”!
Trẻ có thể bị viêm mũi do lạm dụng thuốc nhỏ mũi.
Cũng giống như trường hợp con chị Hảo, cháu Phạm Hùng T, 10 tuổi, ở Quảng Ninh đã phải nhập viện cấp cứu vì các triệu chứng tức ngực, khó thở, đau bụng. Tại Bệnh viện đa khoa Hồng Hà, Hà Nội, nơi cháu T. vào cấp cứu, các bác sĩ chẩn đoán, cháu bị viêm mũi, ngạt mũi hoàn toàn do dùng thuốc kéo dài. Gia đình cháu T. cho biết, cháu đã dùng naphazolin 0,05% trong hơn 5 năm qua và số lượng thuốc cháu dùng đã lên đến gần vài trăm lọ. Đi đâu cháu cũng phải mang thuốc trong người, nếu thiếu thuốc lập tức cháu T. thấy khó thở và chóng mặt.
Các bác sĩ cho biết, việc tự ý dùng thuốc nhỏ mũi như chứa xylometazolin, oxymetazolin, naphazolin hay kết hợp oxymetazolin với dexamethason (một corticoid) khá phổ biến hiện nay. Điều đáng nói là có khá nhiều người trước đó coi thuốc nhỏ mũi như một “thần dược” và không ít bà mẹ đã mách cho nhau dùng cho con mà không hề có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa.
Chỉ chữa triệu chứng, không chữa nguyên nhân
PGS.TS. Lê Công Định, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, BV Bạch Mai cho biết, nhiều trường hợp đến Khoa Tai Mũi Họng khám trong túi luôn mang theo những lọ thuốc chứa các dược chất trên. Đây là loại thuốc co mạch tại chỗ. Khi tiếp xúc với niêm mạc mũi thuốc sẽ lập tức gây co mạch, làm mũi thông thoáng nhưng sau đó lại có hiện tượng dồn máu trở lại, làm tắc mũi, đòi hỏi phải nhỏ tiếp. Không những thế, niêm mạc mũi sau nhiều lần nhỏ thuốc sẽ bị phù nề, kém nhạy cảm với thuốc nên phải nhỏ nhiều hơn, gây ra vòng luẩn quẩn khiến người bệnh ngày càng phải tăng liều và trở nên phụ thuộc vào thuốc.
PGS.TS. Định nhấn mạnh, đây là loại thuốc thuộc nhóm chữa triệu chứng chứ không phải thuộc nhóm chữa nguyên nhân gây bệnh. Trong chuyên khoa tai mũi họng, các bác sĩ dùng thuốc này để điều trị triệu chứng trong các bệnh như viêm mũi, viêm xoang, viêm mũi họng, ngạt mũi...
Để so sánh một cách dễ hiểu hơn thì về cách dùng các thuốc nhỏ mũi này giống như thuốc hạ sốt. Thuốc hạ sốt được chỉ định khi bệnh nhân sốt cao trên 38,5oC và khi bệnh nhân hết sốt thì không dùng nữa. Các thuốc co mạch này cũng vậy, khi bệnh nhân bị tắc mũi thì bác sĩ mới cho dùng và không dùng kéo dài.
PGS.TS. Định cũng khuyến cáo, ngay cả việc chỉ định cho dùng các thuốc chứa oxymethazolin hay naphazolin cũng cần phải hết sức hạn chế vì những tác dụng phụ của nó, đó là gây viêm mũi do thuốc. Vì vậy, chỉ được dùng thuốc trong 5-7 ngày, nếu dùng thuốc nhiều lần hoặc kéo dài, cho dù mỗi ngày vài lần thì sau nhiều tuần dùng liên tục, thuốc sẽ giảm hiệu quả. Ngoài ra, do thuốc kích thích thần kinh giao cảm nên khi nhỏ vào sẽ làm cho bệnh nhân nhịp tim nhanh, huyết áp tăng, hồi hộp... nên sẽ gây hại cho bệnh nhân bị bệnh tim mạch như tăng huyết áp.
Vì vậy, khi trẻ bị ngạt mũi mà chưa xác định được nguyên nhân, cha mẹ tuyệt đối không tự ý dùng các loại thuốc co mạch để nhỏ cho bé. Tốt nhất, nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa tai mũi họng để các thầy thuốc tìm nguyên nhân gây bệnh, sử dụng đúng thuốc điều trị mới có kết quả.
