Bệnh hen và các bệnh lý bệnh tim mạch có những ảnh hưởng nhất định đến nhau. Nhiều bệnh nhân hen, nhất là người cao tuổi phải dùng thuốc điều trị tăng huyết áp hay bệnh tim. Đồng thời không ít người bệnh tim mạch, tăng huyết áp cũng phải dùng thuốc trị hen. Hai loại thuốc điều trị này gây ra những tương tác bất lợi cho người bệnh, nên người bệnh cần có kiến thức dùng thuốc an toàn.
Không ít người bệnh (đa phần là người cao tuổi) mắc đồng thời các bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, bệnh hen... nên thường xuyên phải dùng nhiều loại thuốc điều trị tất cả các bệnh trên. Trong trường hợp này cả thầy thuốc và người bệnh cần lưu ý đến tác dụng của các loại thuốc trên đối với bệnh hen cũng như tác dụng của thuốc điều trị hen lên bệnh tim mạch, để đạt hiệu quả điều trị bệnh cao nhất và không bị tác dụng bất lợi của thuốc điều trị bệnh này lên bệnh kia.
Ảnh hưởng của thuốc điều trị bệnh tim mạch, tăng huyết áp lên bệnh hen
Trong các nhóm thuốc, loại thuốc điều trị tăng huyết áp hiện nay, nhóm thuốc ức chế thụ thể giao cảm beta và nhóm thuốc ức chế men chuyển có tác dụng xấu lên bệnh hen.
Các thuốc nhóm ức chế thụ thể giao cảm beta (acebutolol, atenolol, bisoprolol, metoprolol, nadolol, nebivolol, propranolol): Cơ chế của thuốc là ức chế thụ thể beta - giao cảm ở tim, mạch ngoại vi, do đó làm chậm nhịp tim và hạ huyết áp. Thuốc dùng tốt cho bệnh nhân có kèm đau thắt lưng, ngực hoặc nhức nửa đầu. Để điều trị tăng huyết áp người ta dùng thuốc này dựa vào tác dụng ức chế thụ thể beta ở thành mạch làm giãn mạch nhưng đồng thời thuốc này cũng gây tác dụng ức chế tương tự lên đường thở. Đa số thuốc chẹn bêta không chỉ ức chế thụ thể bêta-1 chọn lọc tác động trên tim mạch mà còn ức chế thụ thể bêta-2 gây co thắt phế quản. Cho nên nhiều thuốc chẹn bêta ngoài tác dụng hạ huyết áp có thể gây phản xạ ho (do co thắt phế quản), có thể gây kích phát cơn hen vì trên đường hô hấp có sự hiện diện của các thụ thể beta, vì vậy các thuốc thuộc nhóm này chống chỉ định đối với người có kèm hen suyễn, suy tim, nhịp tim chậm. Người bệnh đặc biệt lưu ý propranolol là thuốc có hiệu quả rất mạnh lên khí quản gây co thắt và khởi phát cơn hen.
Không ít người bệnh mắc đồng thời bệnh tim mạch và hen.
Thuốc ức chế thụ thể beta có hai dạng: dạng viên để chữa bệnh tăng huyết áp, bệnh tim, dạng thuốc nhỏ mắt để điều trị bệnh tăng nhãn áp. Cần lưu ý, loại thuốc này ngay cả dưới dạng thuốc nhỏ mắt cũng có thể làm triệu chứng bệnh hen xấu đi, vì vậy khi đi khám mắt bạn hãy báo cho bác sĩ biết bạn bị hen.
Thuốc ức chế men chuyển (benazepril, captopril, enalapril, perindopril, quinapril): Thuốc làm giãn mạch máu, giúp tim dễ dàng bơn máu qua mạch máu, tác dụng hạ huyết áp tốt, làm giảm nguy cơ biến cố tim mạch và cải thiện chức năng thận (đây là một điều mà các nhà điều trị luôn mong muốn). Tuy nhiên, điều mà bệnh nhân lo lắng nhất là các thuốc ức chế men chuyển có thể gây ra những tác dụng phụ: ho khan mạn tính và dai dẳng (với tỷ lệ lên đến 20% số người dùng thuốc). Cần lưu ý triệu chứng ho do thuốc gây ra có thể che giấu triệu chứng hen và bản thân triệu chứng ho cũng có thể làm khởi phát cơn hen. Hơn nữa, ho có thể làm trào ngược dạ dày. Đây cũng là yếu tố kích phát cơn hen. Vì thế, thuốc ức chế men chuyển không được xem như thuốc chọn lựa hàng đầu cho bệnh nhân hen. Vì vậy, người bệnh hen nếu cần thiết phải dùng loại thuốc này thì nên theo dõi chặt chẽ tác dụng phụ của thuốc.
Một số thuốc điều trị tăng huyết áp an toàn cho bệnh nhân hen, gồm có: nhóm thuốc ức chế kênh calci (nifedipin, nicardipin, amlodipin, felodipin, diltiazem...); nhóm thuốc đối kháng thụ thể AT1 của angiotensin II (irbesartan, losartan, telmisartan, valsartan...); nhóm thuốc lợi tiểu (thiazid, furosemid, indapamid...)
Ảnh hưởng của thuốc điều trị hen lên bệnh tim mạch
Đa phần bệnh nhân hen phải dùng thuốc giãn phế quản. Nhưng nếu người bệnh hen mắc đồng thời bệnh tim mạch sẽ gặp trở ngại khi dùng loại thuốc này. Do cơ thể người bệnh tim mạch dễ nhạy cảm với thuốc trị hen vì vậy các thuốc giãn phế quản có thể làm tăng nhịp tim. Với người bệnh có chứng nhịp tim nhanh hoặc bệnh mạch vành, cơ thể đặc biệt nhạy cảm với thuốc giãn phế quản (ngay cả dưới dạng hít) nên làm cho bệnh nặng hơn. Giải pháp làm giãn phế quản cho người bệnh hen mà không ảnh hưởng đến tim mạch là có thể dùng ipratropium dù thuốc này có tác dụng giãn phế quản không mạnh và nhanh nhưng ít có tác dụng kích thích trên tim. Người bệnh đặc biệt lưu ý, thuốc theophyllin có tác dụng làm giãn phế quản nhưng đồng thời cũng làm tăng nhịp tim và tăng mức tiêu thụ ôxy của cơ tim nên chống chỉ định cho bệnh nhân có nhịp tim nhanh, suy mạch vành. Các thuốc kích thích thụ thể beta 2 như salbutamol không làm tăng huyết áp nên có thể dùng cho người bị tăng huyết áp.
Lời khuyên cho người dùng thuốc
Để đạt hiệu quả điều trị các bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, bệnh hen, đồng thời không gặp các tác dụng phụ, các tương tác bất lợi do thuốc, người bệnh cần lưu ý: khi đi khám bệnh cần báo cho bác sĩ biết đang bị hen và đang dùng thuốc gì, đã gặp tác dụng phụ của những loại thuốc nào. Trước khi dùng một loại thuốc mới cần hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ thuốc đó có ảnh hưởng đến bệnh hen không. Cần có thói quen đọc kỹ hướng dẫn trước khi dùng bất kỳ loại thuốc gì để biết có ảnh hưởng lên bệnh hen hay bệnh tim mạch. Cần tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ điều trị. Khi đang dùng thuốc mà thấy triệu chứng bệnh hen hay bệnh tim mạch nặng hơn thì cần đi khám bệnh ngay.