Truyền dịch là một liệu pháp điều trị được áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, việc lạm dụng truyền dịch cũng như chưa tuân thủ đầy đủ các quy định của truyền dịch cùng các nguy cơ do truyền dịch đã dẫn đến nhiều biến chứng đáng tiếc, thậm chí tử vong...
Về một trường hợp tử vong liên quan đến truyền dịch
Vừa qua, Bệnh viện quận Tân Phú (TP. Hồ Chí Minh) đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân trong tình trạng ngưng tim, ngưng thở hoàn toàn. Tại đây, các bác sĩ đã hồi sức tích cực nhưng không có hiệu quả và chị đã tử vong. Được biết, trước đó chị T.T.T.U. (20 tuổi) bị sốt 3 ngày. Khi thấy mệt, chị U. được đưa vào Phòng khám đa khoa Thành Mỹ (quận Tân Phú). Thấy huyết áp bệnh nhân thấp, bác sĩ chỉ định truyền dịch. Tuy nhiên, khi mới truyền được 50-70cc, bệnh nhân đã trong tình trạng sốc nặng nên phòng khám chuyển bệnh nhân sang Bệnh viện quận Tân Phú nhưng vẫn không cứu được. Nhân trường hợp này một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về những nguy cơ có thể xảy ra khi truyền dịch. Nguy hiểm nhất là gây sốc và tử vong. Vì vậy, cả bệnh nhân và các thầy thuốc không thể chủ quan đối với việc truyền dịch và cần tuân thủ đầy đủ các quy trình chặt chẽ mỗi khi truyền dịch.
Cần thận trọng khi truyền dịch vì có thể gây nên tai họa dẫn đến tử vong (ảnh minh họa).
Khi nào cần truyền dịch?
Với quan niệm của nhiều người, khi cơ thể cảm thấy mệt mỏi, ăn uống kém, mất ngủ... họ thường đi khám bệnh và thậm chí còn đề nghị bác sĩ truyền dịch để mau chóng được khỏe lại. Điều này không đúng và đặc biệt nguy hiểm khi thực hiện tại nhà. Dịch truyền được sử dụng gồm 3 nhóm khác nhau: Nhóm cung cấp chất dinh dưỡng cho cơ thể dùng trong các trường hợp bị suy kiệt, ăn uống kém như dịch ngọt chứa đường glucose với các nồng độ 5, 10, 20, 30% có tác dụng cung cấp năng lượng cho cơ thể; dịch chứa chất đạm, chất béo và vitamin dùng trong các trường hợp suy kiệt, suy dinh dưỡng. Nhóm cung cấp nước và các chất điện giải dùng trong những trường hợp bị mất nước, mất máu do tiêu chảy, bỏng, nôn mửa... như dịch mặn đẳng trương 0,9%, dịch lactat ringer, dịch bicarbonat natri 1,4%... Nhóm đặc biệt dùng trong các trường hợp cần bù nhanh chất albumin hoặc lượng dịch tuần hoàn cơ thể như huyết tương tươi, dịch albumin, dịch dextran, dịch cao phân tử... Cần lưu ý rằng các loại dịch truyền đều là thuốc dạng đặc biệt, vì vậy phải được bác sĩ chỉ định mới được sử dụng, không được tùy tiện dùng và phải thực hiện tại cơ sở y tế.
Các loại dịch truyền chỉ phát huy hiệu quả khi được chỉ định và sử dụng đúng mục đích. Nếu lạm dụng hoặc dùng sai chỉ định dẫn đến hậu quả tai biến là điều không thể tránh khỏi. Do đó, dịch truyền chỉ được sử dụng trong các trường hợp cần thiết như: Bồi hoàn thể tích dịch cơ thể bị mất khi sốt cao, nôn mửa, tiêu chảy, bỏng, chấn thương chảy máu...; Cung cấp chất dinh dưỡng cho cơ thể khi bệnh nhân không ăn uống được, bị suy kiệt, hôn mê, phẫu thuật đường ruột... Đưa thuốc vào cơ thể một cách từ từ với hàm lượng thuốc được pha loãng trong dịch truyền vì thực tế có một số loại thuốc không thể tiêm thẳng với tốc độ nhanh vào tĩnh mạch được. Bồi hoàn các chất điện giải như natri, kali, calci, clo... cho cơ thể khi các chất này được phát hiện thiếu hụt qua xét nghiệm máu.
Và tai biến luôn rình rập
Thực tế ghi nhận việc truyền dịch để điều trị dù có đúng chỉ định hay không thì vẫn có nguy cơ xảy ra tai biến. Tai biến nguy kịch nhất là sốc phản vệ, khi đang truyền dịch bệnh nhân đột nhiên bị lạnh run, sốt, toát mồ hôi. Trường hợp nặng hơn có thể làm tụt huyết áp, hôn mê, ngừng tim, ngừng thở và tử vong.
Ngoài sốc phản vệ, các tai biến khác do truyền dịch cũng được ghi nhận gồm: nhiễm trùng chỗ tiêm, từ đây lan vào máu gây nhiễm trùng máu và sốc nhiễm trùng; đồng thời dụng cụ tiêm truyền nhiễm bẩn có thể làm nhiễm virut viêm gan B, viêm gan C, HIV, sốt rét... Quá tải thể tích khi truyền dịch với số lượng lớn hoặc truyền với tốc độ nhanh quá sức chịu đựng của tim và phổi dẫn đến mệt, khó thở, suy tim, phù phổi cấp... Tắc khí do truyền hết dịch mà không biết hoặc để bóng khí lọt vào mạch máu gây thuyên tắc, trường hợp nặng có thể gây tử vong. Rối loạn thừa do không dùng đúng loại dịch truyền cần thiết, làm cơ thể mất cân bằng với các chất có trong dịch truyền. Ở bệnh nhân U. nói trên, kết quả giám định pháp y bằng phẫu thuật tử thi sau tử vong tại Bệnh viện quận Tân Phú kết luận nguyên nhân tử vong do phù phổi cấp, phù não; vấn đề này có thể do truyền dịch quá tải hoặc truyền với tốc độ quá nhanh. Nguyên nhân gây tử vong cụ thể đang được Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh kiểm tra xác định.
Thực tế việc truyền dịch có thể gây nên tai họa bất cứ lúc nào, bất kỳ ở đâu và có khả năng dẫn đến tử vong nếu bệnh nhân bị sốc nặng không được xử trí kịp thời. Vì vậy, cần có chỉ định của bác sĩ theo từng trường hợp, nên theo dõi chặt chẽ trong quá trình truyền dịch; đồng thời phải có đủ điều kiện xử trí cấp cứu chống sốc kịp thời khi sự cố xảy ra, bảo đảm an toàn cho người bệnh.