Đừng để bị cắt cụt chân chỉ vì chủ quan với căn bệnh đau nhức chi dưới

Người bị cắt cụt chân, người suýt mất chân vì căn bệnh tắc động mạch chi dưới

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, Giám đốc Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực - BV Việt Đức cho biết thời gian qua, Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực tiếp nhận khá nhiều bệnh nhân bị tắc động mạch chi dưới hay thiếu máu chi dưới. Đây là nhóm bệnh phổ biến tại nước ta nhưng ít người để ý. Người bệnh chỉ đến bệnh viện khi ngón chân đã quá đau, thậm chí thối đen và có không ít trường hợp phải cắt cụt chi.

Mới đây, các bác sĩ Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực đã tiếp nhận bệnh nhân Đ.V.K. (55 tuổi, Hưng Yên) đến thăm khám trong tình trạng đau tức chân khi đi lại, thậm chí gần đây ngay cả khi không đi cũng đau, nhất là đầu ngón chân và có lúc đau buốt lan lên tận thái dương. Qua thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán, bệnh nhân bị thiếu máu mạn tính chi dưới, cần can thiệp nội mạch tránh nguy cơ cắt cụt chi.

Trước đó, các bác sĩ cũng đã tiếp nhận một bệnh nhân sống ở vùng nông thôn bị thiếu máu mạn tính chi dưới, nhưng do ban đầu người này chỉ bị đau chân khi đi bộ, sau đó, bệnh tiến triển dần mới khiến bệnh nhân không thể ngủ suốt 4 tháng vì quá đau. Tuy nhiên, bệnh nhân không đi khám bệnh vì con cái đi làm xa.

Đến khi đau quá, bệnh nhân được người nhà đưa vào viện thì ngón chân đã bị thối, bệnh nhân đã bị suy nhược nặng do đau và mất ngủ. Thời điểm nhập viện quá muộn, bác sĩ cũng không thể bảo tồn chân cho bệnh nhân, buộc phải cắt bỏ.

ThS.BS Lê Nhật Tiên, Phó trưởng khoa Nội, Can thiệp Tim mạch và Hô hấp - thuộc Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, BV Việt Đức cho biết, bệnh nhân K. bị tắc hai mạch máu nhỏ ở chân (mạch chày, mạch mu chân), ngón chân bắt đầu có dấu hiệu sớm của hoại tử. Nguyên nhân do tình trạng xơ vữa mạch máu, hậu quả của việc hút thuốc lá suốt nhiều năm.

Thiếu máu mạn tính chi dưới hay bệnh động mạch chi dưới mạn tính là tình trạng động mạch chủ và các động mạch ở chi dưới bị hẹp hoặc tắc, gây cản trở lưu thông máu đến các cơ quan bộ phận chi dưới như cơ và bộ phận liên quan khác như dây thần kinh, da...

Điều này dẫn đến sự chuyển hóa yếm khí và sinh ra nhiều acid lactic, gây đau nhức chân khi vận động hay còn gọi là đau cách hồi. Diễn tiến bệnh nặng lên, làm cho quãng đường đi lại được liên tục của bệnh nhân sẽ càng ngày càng ngắn dần, có thể chỉ đi lại được vài chục mét đã đau, phải nghỉ mới đi lại tiếp được.

Nguy cơ tắc động mạch chi dưới với người hút thuốc lá cao gấp 2-6 lần; người tiểu đường là gấp 2-4 lần

Tại BV Việt Đức, trung bình một năm có khoảng 300 ca bị tắc động mạch chi dưới phải mổ và can thiệp.

Một số nghiên cứu trên thế giới chỉ ra, nguy cơ tắc động mạch chi dưới với người hút thuốc lá cao gấp 2-6 lần người bình thường; người tiểu đường thì nguy cơ gấp 2-4 lần. Bệnh thường gặp ở nam giới sau 70 tuổi và nữ giới sau 60 tuổi. Thế nhưng, hiện nay căn bệnh này đang có sự trẻ hóa, người ở tuổi trung niên cũng đã bị bệnh.

Các bác sĩ lưu ý, ngoài tuổi tác, bệnh nền là yếu tố ảnh hưởng rõ rệt tới nguy cơ bị bệnh, đặc biệt là người bị tiểu đường, rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, hút thuốc lá, thuốc lào nhiều năm.

Hậu quả của bệnh động mạch chi dưới mạn tính ít gây tử vong nhưng nó có thể gây tàn phế, giảm chất lượng cuộc sống do phải cắt cụt chi. Vì thế, quan điểm hiện tại là bảo tồn chi tối đa, giúp cải thiện chất lượng sống của người bệnh.

Theo BS Tiên, dấu hiệu của bệnh này rất rõ.

• Ở giai đoạn sớm, biểu hiện phổ biến là đau cách hồi, đau khi đi lại, dừng lại nghỉ sẽ đỡ đau và lại đau khi tiếp tục đi. Khoảng cách quãng đường khi xuất hiện đau càng ngắn lại thì mức độ bệnh càng nặng.
  
• Lúc đầu, bệnh nhân đi 500m mới đau chân thì càng về sau có thể chỉ đi 300m, 150m đã đau. Ở giai đoạn muộn, có người chỉ đi vài mét đến 20m là đã thấy đau.
  
• Bệnh nhân đau mỏi chân liên tục, chân tím lạnh - bắt đầu dấu hiệu sớm của hoại tử ngón.
  
• Bệnh thường gặp ở người tuổi trung niên trở lên, phổ biến ở người cao tuổi
  

Các phương pháp điều trị bệnh cũng rất đa dạng, chủ yếu là phẫu thuật kinh điển, can thiệp nội mạch và điều trị nội khoa. Trong đó, can thiệp nội mạch ngày càng chiếm ưu thế, là biện pháp điều trị được đưa ra trước khi phẫu thuật.

Ưu điểm của nó là ít xâm lấn, có thể can thiệp vào mạch máu nhỏ, thời gian nằm viện ngắn. Sau khi phục hồi lưu thông mạch máu, máu xuống dưới nhiều hơn, phần hoại tử của chi giáp ranh giữa hoại tử và chưa hoại tử có thể sống lại. Việc này giúp bảo tồn chi tối đa.

Tỷ lệ tái phát của bệnh cao, có thể tái phát tại chỗ đã can thiệp hoặc tái phát tại nhánh mạch khác. Vì vậy, bên cạnh can thiệp nội mạch, phẫu thuật, người bệnh cần song hành điều trị nội khoa lâu dài, kiểm soát bệnh huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, thay đổi lối sống, bỏ thuốc lá, giảm cân…