Từ khi ra đời năm 2014 và “chính thức có hiệu lực” năm 2016, quy định của Luật Nhà ở nghiêm cấm sử dụng chung cư vào mục đích kinh doanh, văn phòng, buôn bán, sản xuất... đã từng là niềm hi vọng của nhiều cư dân, thực tế đang cho thấy đó chỉ là những tồn tại trên giấy...
Các tin rao cho thuê chung cư làm văn phòng vẫn nhan nhản, công khai và rất đắt hàng.
Vẫn tấp nập mọi nơi
Tại Hà Nội, chưa có thống kê cụ thể về các căn hộ chung cư sử dụng làm văn phòng công ty, bán hàng kinh doanh online... cho dù thực tế là hầu khắp các tòa nhà đều có các tổ chức, cá nhân hoạt động trái quy định của Luật Nhà ở.
Nổi tiếng là lâu đời trong lĩnh vực này là các tòa chung cư khu vực Trung Hòa - Nhân Chính (quận Cầu Giấy). Hàng ngày, khu vực này luôn tấp nập người vào ra giao dịch và làm việc khiến sinh hoạt của các cư dân bị đảo lộn. Chị Nguyễn Huyền Trang - một cư dân ở đây cho biết, từ 7h30 sáng, thang máy chung cư hoạt động liên tục gây chậm chạp, tắc nghẽn, kèm theo đó là ứng xử bừa bãi như xả rác, xe cộ lộn xộn, hàng rong quán cóc gây mất mỹ quan, an ninh khu vực. Tương tự tại tòa nhà 17T1, 18T1, 18T2... Trung Hòa - Nhân Chính, xen kẽ căn hộ cư dân ở là các căn hộ được thuê làm văn phòng dày đặc. Chị Ngô Thanh Tâm ở tòa nhà 17T1 đã nói lên một số ý kiến của cư dân tại đây: “Rất nhiều người mua lại căn hộ mà không ở rồi đem cho thuê văn phòng, buôn bán online nên tăng gấp đôi, gấp ba. Họ đi lại giao dịch thường xuyên khiến thang máy quá tải. Việc gửi xe cũng lấn hết phần của cư dân, sân chơi, vườn hoa bị chiếm dụng. Lo ngại nữa là vì không phải cư dân thân thuộc nên vấn đề an ninh cũng khiến bà con bất an”.
Một số người dân không chịu nổi cũng đành... cho thuê rồi lấy tiền đó đi thuê ở chỗ khác, “phong trào” này càng khiến những người còn lại thêm gánh nặng.
Càng nhiều chung cư mọc lên, mật độ căn hộ văn phòng, kinh doanh càng tăng, đặc biệt là tại các khu đô thị mới, các tòa nhà cao tầng khắp nơi. Tại Khu đô thị Pháp Vân - Tứ Hiệp, tòa nhà Nơ 2,5,7 bán đảo Linh Đàm... (quận Hoàng Mai), các đơn vị dùng chiêu thức không gắn biển trước cửa nhưng vẫn hoạt động. Hoặc tại chung cư Intracom 2 Cầu Diễn (quận Bắc Từ Liêm), việc cho thuê nhà ở làm văn phòng, kinh doanh khá phổ biến. Không ít trường hợp còn mở cả dịch vụ spa, salon tóc, xăm mình, bán hàng xách tay, dạy học, dạy nhạc, yoga... trong căn hộ để phục vụ khách online và khách ngay trong khu vực, càng làm tăng sức ép lên hạ tầng vì số lượng người ra vào một căn hộ lên đến vài chục người/ngày.
Các tin rao cho thuê căn hộ chung cư làm văn phòng vẫn nhan nhản công khai khắp các kênh và luôn thuộc dạng tin “đắt hàng”. Bởi lẽ các môi giới cho biết, việc thuê văn phòng ở các tòa nhà chung cư mang lại chi phí thấp, vừa tận dụng được hạ tầng sẵn có, đường đi lối lại thuận tiện nên luôn khiến các công ty, văn phòng ưa chuộng. So với thuê nhà riêng, phí thuê văn phòng đặt ở chung cư chỉ bằng 1/3, cùng lắm là một nửa. Chỉ có điều, công ty tế nhị và kín đáo không treo biển tên đơn vị trước cửa mà thôi.
Tình trạng biến căn hộ thành văn phòng vẫn đang khiến nhiều cư dân bức xúc và cơ quan chức năng loay hoay xử lý.
Muốn“xử” nhưng chưa có“lý”
Tại Khoản 7, Điều 80 Nghị định 99/2015-CP ngày 20/10/2015 hướng dẫn thi hành một số điều về Luật Nhà ở quy định, các tổ chức, cá nhân được cấp đăng ký kinh doanh đã thuê trước thời điểm Luật Nhà ở có hiệu lực phải chuyển hoạt động kinh doanh sang địa điểm khác không phải là chung cư trong thời hạn 6 tháng. Quy định là vậy, nhưng nguyên nhân khiến tình trạng trên vẫn tồn tại và bộc lộ nhiều bất cập trong quá trình xử lý vì những chiêu thức đối phó tinh vi và thiếu chế tài, hướng dẫn thực tế.
Chẳng có chủ nhà nào lại không muốn tận dụng căn hộ của mình để thu tiền, chỉ trừ khi có những hình phạt thích đáng. UBND phường Trung Hòa (quận Cầu Giấy) - một phường tâm điểm của tình trạng văn phòng chung cư đã từng ra quân kiểm tra, rà soát. Nhưng cũng chỉ là hình thức để nhắc nhở, thống kê, vì chủ nhà thì không có ở đó và cũng chẳng có chế tài xử phạt với người đi thuê nên phường chưa thể xử phạt bất kỳ trường hợp vi phạm nào. UBND quận Cầu Giấy cũng từng gửi văn bản đề xuất với Sở Xây dựng, Sở Kế hoạch và Đầu tư có hướng dẫn bằng văn bản, chế tài xử lý cụ thể với các doanh nghiệp đặt trụ sở văn phòng đại diện, chi nhánh, địa điểm giao dịch tại các căn hộ chung cư, song đến nay vẫn chưa nhận được hướng dẫn xử lý cụ thể nào.
Ngược lại là các chiêu đối phó của người cho thuê và các đơn vị thuê văn phòng. UBND phường Hoàng Liệt (quận Hoàng Mai) cũng từng kiểm tra, rà soát, phát hiện 226 đơn vị thuê chung cư làm văn phòng nhưng không treo biển. UBND phường đã đề nghị Chi cục Thuế quận Hoàng Mai xác minh, lập biên bản và làm thủ tục đóng mã số thuế theo quy trình ngành Thuế. Hiện tại, còn 28 đơn vị vẫn đang hoạt động. UBND phường tiếp tục có công văn đề nghị Chi cục Thuế Hoàng Mai phối hợp để xác minh các đơn vị hoạt động trái quy định, lập biên bản đề nghị đơn vị chuyển địa điểm, nếu cố tình sẽ xử lý theo quy định.
Ngoài ra, có nhiều đơn vị đối phó tinh vi bằng cách đăng ký địa chỉ cấp phép kinh doanh không cụ thể mà chỉ ghi: số phòng, khu đất... nhằm tránh chữ chung cư. Một số khác lại chỉ treo biển theo kiểu đối phó với ngành thuế chung chung. Họ đơn giản làm một cái biển nhỏ cỡ chỉ hơn tờ giấy A4, rồi treo vào tháo ra mỗi lần có cơ quan thuế kiểm tra. Lại có nơi móc nối với cán bộ thuế để “xuê xoa” cho “khó khăn” của công ty mới thành lập. Vậy nên tình trạng này chưa biết bao giờ mới có hồi kết.