Có nhiều loại dưa hấu, thông thường trong Đông y dưa hấu vỏ xanh, ruột đỏ được sử dụng làm thuốc.
Theo quan niệm của y học cổ truyền dưa hấu vị ngọt, tính hàn, vào các kinh Vị, Tâm, Bàng quang, có công năng thanh nhiệt, giải nóng, trừ phiền, chỉ khát, lợi tiểu... điều trị hiệu quả cho mọi chứng bệnh có tính ôn nhiệt. Vỏ dưa hấu (tây qua bì, lớp xanh ngoài cùng) có vị ngọt, tính bình, vào hai kinh tỳ và thận; công dụng chữa bệnh tương tự phần ruột, có thể thái mỏng phơi khô hoặc tán bột để dùng dần.
Theo y học cổ truyền, vỏ dưa hấu vị ngọt tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giáng hỏa, trừ phiền, chữa thấp, lợi tiểu tiện. Hạt dưa hấu có công hiệu làm mát phổi, tan đờm, nhuận tràng, lợi tiêu hóa. Rễ và lá dưa hấu chữa được bệnh tiêu chảy, kiết lỵ. Tuy nhiên, người tì vị hư hàn không nên ăn quá nhiều trong một lần.
Dưới đây là những bài thuốc hay từ dưa hấu:
Chữa viêm thận: vỏ dưa hấu, rễ cỏ tranh mỗi thứ 60g, sắc uống. Nếu bị viêm tiểu cầu thận cấp tính thì lấy dưa hấu 1kg; thái vụn cả vỏ, ninh kỹ cho thành dạng cao; hòa nước uống, mỗi lần 1 - 2 thìa con, ngày 2 lần.
Chữa phù thũng: vỏ dưa hấu, vỏ bí đao, đậu đỏ, phục linh, mỗi loại 30g, sắc uống.
Chữa bệnh gan: nếu viêm gan vi rút thì lấy nước ép dưa hấu 100ml, mật ong 10g; đem 2 thứ trên trộn đều; uống hết trong 1 lần. Nếu xơ gan thì lấy vỏ dưa hấu 100g, gan lợn 30g; đem sắc kỹ; vừa uống nước sắc vừa ăn gan lợn mỗi ngày 1 - 2 lần.
Chữa cảm mạo, đau rát họng: vỏ dưa hấu 30g; đổ 2 bát nước, sắc còn 1 bát; chia uống ngày 2 lần.
Chữa viêm phế quản mạn tính: dưa hấu 1 quả, gừng tươi 60g; khoét 1 lỗ trong quả dưa, cho gừng vào, hấp cách thủy 2 giờ; ăn cả nước lẫn cái vài lần trong một ngày.
Chữa cao huyết áp: vỏ dưa hấu 30g, vỏ bí đao 30g, ngưu tất 15g, sắc uống.
Chữa cảm nóng: nước ép dưa hấu một cốc to, uống vài lần.
Giải rượu: nước ép dưa hấu một cốc to, uống vài lần.
Giải độc rượu: dưa hấu 500g, mía 200g, đường phèn 20g. Dưa rửa sạch, bỏ vỏ và hạt, thái miếng; mía róc vỏ, chẻ nhỏ. Hai thứ cho vào máy ép lấy nước, chế thêm đường phèn, uống hàng ngày. Bài thuốc có công dụng: thanh nhiệt lợi niệu, làm khỏe thận, giải độc rượu.
Chữa đái tháo đường: vỏ dưa hấu 60g, câu kỷ tử 15g, thiên hoa phấn 12g, ô mai 10g, sắc uống. Hoặc vỏ dưa hấu, vỏ bí đao, mỗi loại 15g, thiên hoa phấn 12g; đem sắc kỹ, uống thay nước chè hàng ngày.
Chữa kiết lỵ ra máu: nước ép dưa hấu 1 cốc, hòa đường đỏ, ngày uống 3 lần.
Chữa bỏng: vỏ dưa hấu sấy khô, tán thành bột, trộn dầu vừng bôi.
Thanh nhiệt, giải thử: vỏ dưa hấu 150g, khổ qua (mướp đắng) 50g, bí đao 50g. Vỏ dưa hấu gọt bỏ vỏ xanh, thái vụn; khổ qua và bí đao đều gọt vỏ bỏ ruột rồi thái vụn. Tất cả cho vào máy ép lấy nước, có thể cho thêm một chút đường phèn, hòa tan rồi dùng làm nước giải khát. Bài thuốc này có công dụng: thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát; dùng làm đồ uống mùa hè rất tốt, đặc biệt với những người bị mụn nhọt, béo phì...
Chữa mệt mỏi, chán ăn: dưa hấu 1kg, cát cánh 25g (thái nhỏ), đường phèn 100g, gạo tẻ 100g. Nấu cháo ăn. Dùng liền 7 ngày, khi nóng bức, mệt mỏi, chán ăn.
Chữa trẻ em bị rôm: dưa hấu 1 quả ngâm nước lạnh, sau 1 giờ giã nát vỏ để xoa, tắm cho trẻ em bị rôm.
Chữa tăng huyết áp: vỏ dưa hấu 30g phơi gió cho khô, hạt thảo quyết minh 15g. Nấu nước uống thay trà hàng ngày. Bài thuốc có công dụng hỗ trợ điều trị tăng huyết áp.
Chữa say nắng, sốt cao: vỏ dưa hấu 20g, lá tre 10g, nước 500ml sắc trong 15 phút, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Phù thũng do viêm thận cấp: rễ cỏ tranh tươi, vỏ dưa hấu mỗi thứ 40g, đậu nhự 12g, xích tiểu đậu 20g đem sắc lấy nước uống.
Mệt mỏi, chán ăn: dưa hấu 1kg, cát cánh 25g đem thái nhỏ, đường phèn và gạo tẻ mỗi thứ 100g đem nấu thành cháo ăn. Dùng liên tục trong 7 ngày sẽ giúp đánh bay chứng mệt mỏi, chán ăn vào ngày hè nóng bức.
Ho nhiều đờm: dùng hạt dưa hấu bóc vỏ ăn sống, hoặc lấy hạt dưa 20g sắc nước đặc và uống.
Ho kinh niên: hạt dưa hấu giã nát, lạc nhân, mỗi thứ 15g, hoa hồng 1,5g, đường phèn 30g sắc lấy nước uống thay trà.
Chứng đa kinh (kinh nguyệt quá nhiều): dùng nhân hạt dưa hấu 9g, nghiền vụn, uống với nước, mỗi ngày 2 lần.
Nôn ra máu: dùng hạt dưa hấu 50g sắc kỹ, bỏ bã, lấy nước uống, có thể thêm chút đường.
Viêm bàng quang cấp tính: hạt dưa hấu 30 - 50g sắc uống.
Cần lưu ý không nên ăn quá nhiều một lần và nhiều lần trong một ngày, đặc biệt là những người tỳ vị vốn đã hư yếu, hay đau bụng rối loạn tiêu hóa. Không nên ăn những quả dưa hấu chưa chín và bị hỏng do để quá lâu và bị dập nát.
