100g quả dưa chuột chín có 96g nước; 0,6g protid; 0,1g lipid; 2,2g carbohydrat; 12mg Ca; 0,3mg Fe; 15 mg Mg; 24mg P; các vitamin nhóm B (0,03mg B1; 0,02mg B2; 0,3mg niacin); 12mg vitamin C và 45 đơn vị quốc tế (IU) vitamin A. Trong hạt có 42% dầu béo và khoảng 42% protid, có saponin, hypoxanthin (alcaloid hơi độc nhưng có tác dụng trừ giun) và cucurbitacin (chất có tác dụng chống u bướu).
Dưa chuột ăn tươi tốt cho người bị viêm họng, đau rát cổ họng, miệng khô, khát nước.
Theo Đông y, dưa chuột vị ngọt, mát, hơi có độc; vào tỳ, vị. Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy. Dùng rất tốt cho người bị sốt nóng, miệng khô khát nước, đau sưng họng, phù nề. Ăn dưa chuột trong khẩu phần hàng ngày cùng các rau xanh khác có tác dụng tốt cho nhuận tràng, phòng chống u bướu đường tiêu hóa. Dùng lượng tùy ý, có thể ăn tươi, nấu xào hay ép lấy nước. Xin giới thiệu một số thực đơn chữa bệnh có dưa chuột:
Dưa chuột nấu giấm: Dưa chuột 1 quả cả cuống, bổ ra, không bỏ hột, cho thêm một phần giấm ăn, một phần nước, nấu chín nhừ, ăn khi đói. Dùng cho người bị phù thũng toàn thân. Trong dân gian thường dùng vỏ dưa leo già (lão hoàng qua bì) nấu ăn và uống nước.
Dưa chuột trộn mật: Dưa chuột (chưa già) 10 quả nhỏ, chấm với mật hay ướp mật cho ăn. Dùng tốt cho trẻ có hội chứng lỵ (đau quặn mót rặn, đại tiện nhiều lần nhưng số lượng ít...).
Canh dưa chuột mã đề: Dưa chuột 250g, mã đề tươi (bỏ rễ) 30g. Dưa chuột thái lát; mã đề rửa sạch, cắt đoạn, nấu canh. Dùng tốt cho người bị vàng da phù nề.
Dưa chuột ăn tươi: Dưa chuột 100 - 200g, dùng ăn tươi, thêm chút đường hoặc muối. Tác dụng thanh nhiệt giải khát. Dùng tốt cho người bị viêm họng, đau rát cổ họng, miệng khô, khát nước.
Chữa họng sưng đau: Quả dưa già (lão hoàng qua) 1 quả, mang tiêu 10-20g. Dưa lấy bỏ hết hạt, cho mang tiêu vào, phết đều; phơi trong râm cho đến khô. Khi dùng, cắt từng miếng để ngậm.
Chữa bỏng nhẹ: Dưa chuột 200g, rượu 400 200ml. Dưa chuột rửa sạch, để ráo, thái lát cho vào bình; đổ rượu vào và bịt kín. Khi bị bỏng nhẹ, lấy nước trong bình bôi vào chỗ bỏng.
Làm đẹp da, chữa vết nhăn, da xù xì, mẩn đỏ, vết tàn nhang: Dưa chuột tươi, thái lát mỏng, đắp mặt hằng ngày.
Ở Ấn Độ, hạt dưa là chất làm mát, thuốc bổ và lợi tiểu; dùng kết hợp với thân rễ chuối tiêu, thân cây thần thông, măng tre, tro của cây vừng và một số dược liệu khác để làm thuốc chữa sỏi đường niệu và tiểu tiện đau. Ở Indonesia, nước ép quả dưa chuột già trộn với nhục đậu khấu trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu. Y học dân gian Italia dùng nước sắc hạt dưa để trị giun sán... Nên học các kinh nghiệm này để ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Kiêng kỵ: Người có tỳ vị hư hàn hạn chế dùng. Người thận hư và da lạnh không ăn dưa chuột.