Dưa chuột là món ăn mát và giải nhiệt, được sử dụng nhiều trong bữa ăn hằng ngày và là “mỹ phẩm” giúp chị em làm đẹp. Tuy nhiên, với công dụng thanh nhiệt giải độc, dưa chuột còn được dùng làm thuốc trị nhiều bệnh.
Quả dưa chuột chứa nhiều nước và chứa protid, lipid, carbohydrat, Ca, Fe, Mg, P; các vitamin nhóm B (B1, B2, niacin); vitamin C và A. Hạt có dầu béo và protid, saponin, hypoxanthin (có tác dụng trừ giun) và cucurbitacin (có tác dụng chống u bướu). Nên ăn dưa chuột trong khẩu phần hàng ngày cùng các rau xanh khác có tác dụng tốt cho nhuận tràng, phòng chống u bướu đường tiêu hóa. Vị ngọt, mát, hơi có độc; vào tỳ vị, dưa chuột có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy. Dùng cho người bị sốt nóng, miệng khô khát nước, đau sưng họng, phù nề. Có thể ăn tùy ý dưa chuột tươi, nấu xào hay ép lấy nước.
Dưa chuột thái lát ăn tươi rất tốt cho người bị viêm đau họng, đau rát cổ, khát nước.
Một số cách dùng dưa chuột làm thuốc
Chữa cổ họng sưng đau: Quả dưa già (lão hoàng qua) 1 quả, mang tiêu 10-20g. Loại bỏ hết hạt trong quả dưa, cho mang tiêu vào, phết đều; phơi trong bóng râm cho khô. Khi dùng, cắt từng miếng để ngậm.
Chữa bỏng: dưa chuột 200g, rượu 400 200ml. Rửa sạch dưa chuột, để ráo, thái lát cho vào bình; đổ rượu vào và bịt kín. Khi bị bỏng, lấy nước trong bình bôi vào chỗ bỏng.
Chữa ngộ độc: lá dưa chuột tươi, giã nhỏ, vắt lấy nước cốt cho uống.
Chữa vết nhăn, da xù xì, mẩn đỏ, vết tàn nhang: dưa chuột tươi, thái lát mỏng, đắp lên da. Làm hàng ngày.
Dưa chuột trộn mật: dưa chuột non 10 quả nhỏ, cho chấm với mật hoặc ướp mật cho ăn. Dùng cho trẻ em có hội chứng lỵ (đau quặn mót rặn, đại tiện nhiều lần nhưng số lượng ít...).
Dưa leo nấu giấm: Dưa chuột 1 quả cả cuống, bổ ra, không bỏ hạt, cho thêm một phần giấm, một phần nước, nấu chín, ăn khi đói vào buổi sáng. Dùng cho người bị phù thũng toàn thân (bụng trướng, chân tay phù).
Canh dưa chuột mã đề: dưa chuột 250g, mã đề tươi (bỏ rễ) 30g. Rửa sạch, thái lát, nấu dạng canh. Dùng cho người bị vàng da phù nề.
Dưa chuột ăn tươi: dưa chuột mới hái, ngày ăn 100-200g, thêm chút đường hoặc muối. Dùng cho người bị viêm họng, đau rát cổ họng, miệng khô, khát nước.
Ở Ấn độ, hạt dưa là chất làm mát, thuốc bổ và lợi tiểu; dùng kết hợp với thân rễ chuối tiêu, thân cây thần thông, măng tre, tro của cây vừng và một số dược liệu khác để làm thuốc chữa sỏi đường niệu và tiểu tiện đau. Ở Indonesia, nước ép quả dưa chuột già trộn với nhục đậu khấu điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu. Y học dân gian Italia dùng nước sắc hạt dưa để trị giun sán... Các kinh nghiệm này nên học tập và ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn nên hạn chế. Người thận hư và da lạnh không nên ăn.
TS. Nguyễn Đức Quang
