Khi kết thúc vòng đấu loại chọn ứng viên tham gia cuộc thi âm nhạc uy tín thế giới, Eurovision 2016 và cả châu Âu đã nghe ca khúc phản kháng của nữ ca sĩ Ucraina Jamala (tên thật nữ ca sĩ, Susana Dzamaladinova), dư luận công chúng lặng người. Dĩ nhiên chủ yếu công chúng ở nước Nga. Bởi ca khúc “Năm 1944” là câu chuyện buồn trong mối quan hệ Nga-Ucraina.

Ngài Vađim Điengin, Phó Chủ nhiệm Ủy ban nhà nước về thông tin Liên bang Nga yêu cầu Ban tổ chức Eurovision 2016 loại Jamala và ca khúc của cô ra khỏi cuộc thi. Vị quan chức dựa vào nội quy, theo đó không cho phép ca sĩ làm chính trị trên sàn diễn. Tuy nhiên thực tiễn kể từ thời điểm nước Nga sát nhập Crưm năm 2014, châu Âu đã áp dụng nhiều biện pháp khác nhau chống lại quốc gia này. Khởi đầu là chính sách trừng phạt kinh tế, tiếp theo là âm nhạc.

Jamala trình bày Năm 1944, ca khúc đoạt giải Nhất Eurovision.

Không bị loại khỏi cuộc thi, Jamala còn giành chiến thắng vang dội. Ca khúcNăm 1944 của chị đoạt giải Nhất số điểm cao nhất (534), vượt khá xa Sound Of Silence của danh ca Australia gốc Hàn Quốc Dami Im (vị trí 2, 511 điểm) và You Are The Only Onecủa ca sĩ Nga Siergiej Lazarieva (3, 491 điểm). Họa mi xứ Ucraina đã gây cơn địa chấn nhân văn, bởi qua ca khúc, chị đã giúp nhiều triệu người ngồi trước màn hình tivi hiểu rõ, chính người Nga mắc lỗi trục xuất gia đình chị từ Crưm đến Kirgizia, năm 1944 (sau này Jamala sinh ra ở đó). “Tôi đã bị tước đoạt tuổi thơ/Bởi người ta đã lấy đi thế giới của tôi” - nữ ca sĩ 33 tuổi cất tiếng hát bằng ngôn ngữ Crưm-Tarta. Ca từ “Khi người lạ xuất hiện/Họ bước vào nhà bạn/Sát hại tất cả/Và tuyên bố/Chúng tôi không có lỗi” là lời bình luận chính xác những gì diễn ra tại Crưm hai năm trước.

Nữ danh ca tự hào với dòng máu Tarta của mình, còn ca khúc Năm 1944 là nén nhang tưởng nhớ bà nội Naczelchan, người phụ nữ cùng 5 con nhỏ đã bị trục xuất khỏi Crưm, đầy biệt xứ tại làng Kuczuk Uzen nằm sâu trong vùng đất Trung Á hơn 72 năm trước.

Âm nhạc gắn bó với Jamala từ tuổi ấu thơ. Nữ ca sĩ giành chiến thắng Eurovision 2016 học đàn piano từ ngày mới biết đọc, lớn lên chị học hát opera. Đông đảo người yêu nhạc nhẹ biết đến Jamala từ mùa hè 2009, khi chị giành chiến thắng tại Festival Âm nhạc Quốc tế “Làn sóng mới” tổ chức tại Latvia. Tiếp theo nữ ca sĩ trở thành điểm nhấn quan trọng cho nhiều sự kiện thể thao tại Ucraina - Jamala đã cất tiếng hát mở màn lễ bốc thăm các cặp vào vòng bán kết Giải Vô địch bóng đá châu Âu, Euro 2012 và 2 năm sau đó trình bày quốc ca Ucraina trước trận thượng đài quyền Anh giữa hai nhà vô địch Vlađimir Kliczko và Aleksander Povietkin.

Năm nay là lần thứ 2 nữ ca sĩ Ucraina thử tài tại Eurovision. Lần đầu, năm 2011 chị bị trượt ngay từ vòng đấu loại (chỉ giành vị trí thứ 3 trong bảng xếp hạng Ucraina). Đến nay Jamala mới có 2 album và 2 vai diễn trên màn ảnh rộng.

Vinh Thu