Đột phá trong điều trị nhắm đích ung thư phổi: hành trình 'chữa khỏi' từ giai đoạn sớm đến kéo dài sống còn giai đoạn di căn

Phần lớn ung thư phổi phát hiện ở giai đoạn muộn, gây khó khăn trong điều trị

Theo thống kê GLOBOCAN 2022 của Tổ chức Y tế Thế giới (IARC), ung thư phổi đứng thứ ba về tỷ lệ mắc mới với 2.5 triệu ca (chiếm 11.6% tổng số ca ung thư mới), nhưng lại là nguyên nhân tử vong hàng đầu do ung thư với khoảng 1.8 triệu ca tử vong (18.7% tổng số tử vong do ung thư).

Việt Nam ghi nhận khoảng 26.262 ca ung thư phổi mới trong năm 2022, xếp thứ hai sau ung thư gan về tỷ lệ mắc. Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi tại Việt Nam là 23.797 ca, chiếm hơn 19% tổng số tử vong do ung thư, đứng đầu trong các loại ung thư.

Ung thư phổi chủ yếu gặp ở người lớn tuổi (trên 60 tuổi) và phần lớn được phát hiện ở giai đoạn tiến triển hoặc di căn xa, gây khó khăn trong điều trị.

Ung thư phổi được chia thành hai loại chính là ung thư phổi tế bào nhỏ và ung thư phổi không tế bào nhỏ, trong đó nhóm ung thư phổi không tế bào nhỏ chiếm tỷ lệ đa số, lên đến khoảng 85%.

Điều trị bệnh ung thư phổi cũng tuân theo quy tắc điều trị đa mô thức tương tự như các ung thư khác, là sự phối hợp giữa: phẫu thuật, xạ trị, điều trị nội khoa (hoá chất, đích, miễn dịch, sinh học, nội tiết…). Trong đó, điều trị toàn thân ung thư phổi không tế bào nhỏ chiếm vai trò quan trọng, đặc biệt đối với giai đoạn tiến triển tại chỗ hoặc di căn xa.

Những thập kỷ gần đây bức tranh điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ đã chứng kiến sự chuyển đổi mô hình mang tính bước ngoặt, từ chủ yếu phụ thuộc vào liệu pháp hoá trị gây độc tế bào (cytotoxic chemotherapy) sang các liệu pháp ít gây độc tế bào khác như Ức chế đích phân tử (Molecularly Targeted Inhibition) hay liệu pháp miễn dịch (Immunotherapy).

Các tiến bộ khoa học này dựa trên việc giải mã các cơ chế sinh ung thư (oncogenesis), đặc biệt là việc xác định các Đột biến dẫn đường (Driver Oncogene Mutations), như thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGFR), tái sắp xếp gen ALK, và ROS1…

Nhiều ca bệnh ung thư phổi không tế bào nhỏ sau điều trị với liệu pháp nhắm đích đã đạt được "kỳ tích" ngoạn mục

Khái niệm điều trị đích (Targeted Therapy) đề cập đến việc sử dụng các phân tử nhỏ hoặc kháng thể đơn dòng nhằm ức chế hoạt động của các protein hoặc con đường tín hiệu (signaling pathways) bất thường, vốn là yếu tố then chốt thúc đẩy sự tăng sinh và tồn tại của tế bào ung thư. Khác biệt căn bản với hóa trị, liệu pháp đích cung cấp một mức độ chọn lọc cao hơn đối với tế bào đích, dẫn đến hiệu quả điều trị được tối ưu hóa và giảm thiểu đáng kể độc tính toàn thân.

Hiệu quả điều trị liệu pháp nhắm đích EGFR và ALK được thể hiện qua 2 ca lâm sàng thực tế điều trị tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội. Trường hợp thứ nhất, bệnh nhân nữ L.T.K.L (SN 1987), nhập viện thời điểm tháng 7/2019 vì lý do co giật, yếu 1/2 người trái.

Bệnh nhân xuất hiện các cơn đau đầu âm ỉ với tần suất tăng dần từ thời điểm trước khi nhập viện 4-5 tháng, đã đi khám tại một số bệnh viện và điều trị không giảm, bệnh nhân sau đó xuất hiện cơn co giật, được đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai, hình ảnh chụp MRI sọ não cấp cho thấy các khối di căn lan toả 2 bán cầu, chủ yếu bán cầu não phải, hình ảnh cắt lớp vi tính ngực gợi ý tổn thương nguyên phát từ phổi.

Bệnh nhân được giải thích tình trạng nặng, sau đó được chuyển sang Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội điều trị giảm nhẹ. Rất may mắn tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội, bệnh nhân được rà soát các tổn thương toàn thân và cuối cùng được sinh thiết hạch cổ làm chẩn đoán. Giải phẫu bệnh hạch cổ có kết quả di căn ung thư biểu mô tuyến nguồn gốc phổi, xét nghiệm giải trình tự gen cho kết quả dương tính với đột biến tái sắp xếp ALK.

Bệnh nhân được tiếp cận điều trị thuốc kháng ALK thế hệ 2- Ceritinib, chỉ sau 1 tháng bệnh nhân hồi phục hoàn toàn các triệu chứng về thần kinh trung ương, đi lại vận động sinh hoạt như bình thường.

Kết quả chụp lại MRI sọ não và CLVT ngực sau 02 tháng điều trị cho thấy hình ảnh đáp ứng sớm và ngoạn mục với liệu pháp nhắm đích.

Trường hợp thứ hai, nữ bệnh nhân P.T.H, sinh năm 1967, nhập viện vào thời điểm tháng 4/2024 vì lý do ho khan kéo dài, khó thở khi gắng sức, kèm theo đau nhiều cột sống ngực, thắt lưng.

Kết quả kiểm tra ban đầu cho thấy hình ảnh tổn thương u phổi nhiều khối lan toả 2 phế trường, kèm theo di căn xương đa ổ. Kết quả sinh thiết vào vị trí u thuỳ dưới phổi phải là ung thư biểu mô tuyến phổi, xét nghiệm giải trình tự gen thế hệ mới NGS phát hiện đột biến xoá đoạn trên exon 19 gen EGFR (del19/EGFR).

Bệnh nhân được lựa chọn liệu pháp nhắm đích ưu tiên là thuốc nhắm đích EGFR-TKI thế hệ 3, sau 6 tuần điều trị, tổn thương phổi 2 bên đáp ứng gần hoàn toàn trên CLVT ngực, bệnh nhân giảm đau rất nhiều tại tổn thương di căn xương cột sống, có thể sinh hoạt đi lại được, hoàn toàn không còn triệu chứng cơ quan hô hấp như ho hay tức ngực, khó thở.

Còn rất nhiều ca bệnh ung thư phổi không tế bào nhỏ sau điều trị với liệu pháp nhắm đích đã đạt được "kỳ tích" ngoạn mục, 02 ca lâm sàng trên đây là số ít ca được chia sẻ kèm dẫn chứng minh hoạ về hình ảnh để quý bạn đọc có thể hình dung một cách sinh động hơn về hiệu quả diệu kỳ của liệu pháp ít độc tế bào này.

Điều trị nhắm trúng đích (Targeted therapy), với cơ chế tác động dựa trên nguyên lý "ổ khoá-chìa khoá", đã và đang là một trong các điều trị chuẩn mực trên bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ ở các giai đoạn khác nhau, từ việc tăng khả năng chữa khỏi ở giai đoạn sớm đến việc cải thiện chất lượng và kéo dài sự sống ở giai đoạn di căn.

Hiệu quả thực tế được chứng minh từ các nghiên cứu lâm sàng (ADAURA, ALINA, FLAURA…) khẳng định thêm vai trò của các liệu pháp nhắm đích trong thực hành điều trị, nhằm mang lại lợi ích tối đa, kéo dài sống còn và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

BS Thanh Hà – Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội