Nguyên nhân là do đởm khí bị uất kết mà hóa nhiệt, sinh ra chứng đờm nhiệt, hoặc do uất nhiệt ủng tắc ở đởm phủ mà gây nên. Bệnh phần nhiều do nội thương thất tình, hoặc ngoại cảm lục dâm gây nên. Biểu hiện váng đầu, ù tai, đắng miệng, họng khô, tâm phiền, ngủ kém, mặt đỏ, tai đỏ, sườn đầy, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch huyền hoạt ho ra đờm vàng.
Tuỳ từng chứng trạng mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Do lo nghĩ kéo dài hoặc gặp chuyện uất ức, làm đởm uất hóa nhiệt, quấy rối thanh khiếu ở trên mà sinh ra chứng huyễn vựng.
Biểu hiện: Bệnh nhân thường váng đầu hoa mắt, ngực sườn đầy, miệng đắng, nôn ra nước đắng, hoặc đờm vàng, đêm ngủ không yên, hay mê, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.
Phép trị: Tả đởm thanh nhiệt tiêu đờm.
Bài thuốc: “Long đởm tả can thang” Long đởm thảo 12g, trạch tả 12g, sinh địa 16g, sài hồ 6g, thông thảo 8g, xa tiền tử 12g, đương qui 12g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia thêm một số vị thuốc khác như: uất kìm, kim tiền thảo… Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày trước khi ăn.
Do ngoại tà xâm phạm vào lý, hóa thành nhiệt. Hoặc do thất tình, khí không điều hòa. Đởm phủ bị uất nhiệt, nhiệt len lỏi vào đường lạc của can mà gây ra bệnh hiếp thống (đau hai mạng sườn).
Biểu hiện: bệnh nhân đau tức hai mạng sườn, người mệt mỏi, có trường hợp chán ăn, ngủ kém, có khi cáu giận, chất lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền hoạt.
Phép trị: Thanh can đởm, điều hòa khí cơ.
Bài thuốc: “Kim linh tử tán” phối hợp với bài “Tả kim hoàn”. Kim linh tử 12g, huyền hồ sách 6g, hoàng liên 12g, ngô thù du 8g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
Do tà khí theo mùa xâm nhập cơ thể uất lại, làm cho đởm khí không điều đạt. Đởm chất không xơ tiết được bình thường, tràn ra cơ bắp, bì phu, dồn xuống bàng quang gây ra chứng hoàng đản.
Biểu hiện: Bệnh nhân mặt và mắt vàng, da vàng, nước tiểu vàng, người mệt mỏi, ăn kém, buồn nôn, khạc ra đờm vàng.
Phép trị: Thanh nhiệt, giải độc lợi tiểu.
Bài thuốc: “Nhân trần cao thang”. Nhân trần cao 36g, chi tử 8g, đại hoàng 12g. Gia thêm: Hoàng bá 12g, chỉ thực 8g, xa tiền tử 12g, bạch linh 12g, bạch truật 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, khi thuốc còn ấm.
Xem thêm: trị đờm bằng thực phẩm tại nhà
