Quáng gà đông y gọi là: Tước mục kê manh hoặc cao phong tước mục, can hư tước mục, hoàng hôn bất kiến, tiểu nhi tước mục... Tùy theo từng cách nhìn nhận về thời gian biểu hiện bất thường hay bệnh lý mà có tên khác nhau nhưng đều thống nhất các chứng trạng lâm sàng là: Mắt nhìn mà không phát hiện chính xác vật vào lúc hoàng hôn.
Nguyên nhân gây ra chứng quáng gà chủ yếu là do thận hư gây ra khô mà nhãn mục bị hôn vậng, hoặc do tửu sắc quá độ khiến cho thận tạng suy tổn nhân đó mà việc cảm thụ khí của tiên thiên bị ảnh hưởng, chân khí không cố được kim tinh, thận tinh đến đồng nhân ít làm cho thủy thần không cố được tinh mục mà gây ra nhãn hoa; Thận hư lâu ngày làm cho can âm bị ảnh hưởng, tinh khí của can thận đều suy kém; Can âm suy tổn, can huyết thiếu nghiêm trọng do đó không nuôi dưỡng được mục hệ một cách thường xuyên mà gây ra.
Đối với trẻ nhỏ nguyên nhân chủ yếu do can hư cảm thụ tà nhiệt làm tổn thương kinh lạc làm cho âm dương không giao hòa, ngũ luân, bát quách không thông (dạ chí) dẫn đến hôn vậng tước mục.
Khi trời gần tối (hoàng hôn) thiên nhiên âm dương giao hòa, dương cực sinh âm, dương cực làm phần âm trong cơ thể cũng bị ảnh hưởng theo, can huyết càng thiếu hụt, khi dương tiêu âm bắt đầu trưởng, chuyển đổi trong khoảng thời gian ngắn, nhanh làm cho mục hệ vốn đã bị không còn được bình thường nên không điều tiết kịp thời gây ra mắt hoa, có quầng đen, nhìn không rõ vật.
Khi về đêm tối mịt là lúc mà phần âm của thiên nhiên đầy đủ do đó cơ thể cũng được bổ sung phần âm mà làm cho can âm có phần được cải thiện do đó nhìn rõ dần.
Sau đây là một số bài thuốc Đông y điều trị chứng quáng gà theo từng thể bệnh:
 Câu kỷ tử. |
Thể thận hư - Triệu chứng lâm sàng: Bệnh ban ngày nhìn mọi vật bình thường, đến lúc hoàng hôn nhìn không rõ vật, khi trời tối hẳn lại nhìn bình thường, người gầy, ngũ tâm phiền nhiệt, thỉnh thoảng choáng váng, nhức đầu, đau ngang lưng, ù tai; mạch tế sác. - Phương pháp điều trị: Bổ thận minh mục. - Bài thuốc: Hoàn tinh bổ thận hoàn: Cam thảo 4g, nhân sâm 8g, bạch truật 8g, phục linh 8g, tật lê 8g, khương hoạt 8g, mộc tặc 8g, cúc hoa 8g, phòng phong 8g, xuyên khung 8g, sơn dược 8g, nhục thung dung 8g, mật mông hoa 8g, thanh tương tử 8g, ngưu tất 8g. Cách chế: Nhục dung tửu tẩy, còn tất cả các vị khác tán mịn tinh; thêm mật hoàn viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 - 20g. Thể can thận âm hư - Triệu chứng: Bệnh ban ngày nhìn mọi vật bình thường, đến lúc hoàng hôn nhìn không rõ vật, mắt nhìn thấy nhiều quầng đen vàng, loang loáng trước mắt, bước đi không chuẩn xác; khi trời tối hẳn lại nhìn bình thường, người gầy, bốc nóng lên mặt từng cơn, choáng váng, ngực sườn đầy tức, đau đầu cắn nhức hai thái dương, đau ngang lưng; Mạch tế sác. - Phương pháp điều trị: Tư bổ can thận minh mục. - Bài thuốc: Bổ thận minh mục hoàn: Thanh diêm 4g, đương quy 8g, thục địa hoàng 8g, tri mẫu 8g, tật lê 8g, tri mẫu 8g, thạch xương bồ 8g, cúc hoa 8g, hoàng bá 8g, xuyên khung 8g, sơn dược 8g, viễn chí 8g, ba kích 8g, ngũ vị tử 8g, bạch thược dược 8g, tang phiêu tiêu 8g, sung úy tử 8g, thỏ ty tử 8g, nhục thung dung 8g, câu kỷ tử 8g, mật mông hoa 8g, thanh tương tử 8g, thạch quyết minh 8g. Cách dùng: Viễn chí bỏ lõi chế, nhục dung tửu tẩy, ba kích bỏ lõi tẩm thanh diêm; tất cá các vị (trừ thục địa hoàng) tán mịn tinh; mật và thục địa luyện tinh trộn với bột hoàn viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 - 20g. Tiểu nhi tước mục (trẻ em cam tích tước mục) - Triệu chứng: Trẻ em người gày bụng ỏng đít beo, mắt kèm nhèm, ăn kém, rối loạn tiêu hóa, ỉa lỏng. Trẻ em ban ngày nhìn mọi vật bình thường, đến lúc hoàng hôn nhìn không rõ vật đi lại không chuẩn xác hay vấp ngã, khi trời tối hẳn lại nhìn bình thường. - Phương pháp điều trị: Tư bổ can thoái nhiệt, minh mục. - Bài thuốc: Ngũ đởm hoàn: Hùng đởm 1 cái, thanh dương đởm 1 cái, thanh ngư đởm 1 cái, ngưu hoàng đởm 2 cái, lý ngư đởm 2 cái, thạch quyết minh 2 lạng, dạ minh sa 1 lạng, xạ hương nửa lạng. Thạch quyết minh, dạ minh sa, xạ hương các vị tán mịn tinh, ngũ trấp đởm hoàn viên. Cách dùng: Trẻ em từ 10 đến 15 tuổi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 - 15 gam với nước chè xanh. Trẻ nhỏ tùy tuổi mà cho liều thích hợp Bữa ăn cho trẻ ăn kèm với gan dê.