Đồng Nai: Quyết tâm kiểm soát dịch HIV/AIDS, giữ vững thành quả 90-90-95

Số ca nhiễm mới, tử vong do HIV/AIDS đều giảm so với cùng kỳ, tỷ lệ ức chế tải lượng vi rút đạt mức cao, khẳng định nỗ lực của ngành y tế trong duy trì và nâng cao chất lượng điều trị. Tuy nhiên, tình hình vẫn tiềm ẩn những thách thức mới, nhất là trong nhóm nam giới trẻ tuổi và công tác đảm bảo nguồn thuốc, sinh phẩm xét nghiệm.

Giảm ca nhiễm mới, duy trì hiệu quả điều trị

Báo cáo của CDC Đồng Nai cho thấy, từ ngày 15/6 đến 14/9/2025, toàn tỉnh ghi nhận 109 trường hợp nhiễm HIV mới theo địa chỉ hiện tại, giảm 38 ca so với cùng kỳ năm 2024 (147 ca). Số tử vong do HIV/AIDS cũng giảm từ 13 ca xuống còn 5 ca. Theo ước tính của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, hiện Đồng Nai có khoảng 9.300 người nhiễm HIV (Đồng Nai cũ: 7.000, Bình Phước cũ: 2.300). Trong đó, 8.338 người còn sống và đang được quản lý tại địa phương, đạt 90% so với số ước tính.

Về kết quả thực hiện mục tiêu 90-90-95, Đồng Nai đạt:

90% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình, 81% người biết tình trạng đã được điều trị ARV, 99% bệnh nhân điều trị có tải lượng vi rút được ức chế.

Tỷ lệ xét nghiệm tải lượng vi rút quý III/2025 cho thấy 1.990/2.009 bệnh nhân đạt ngưỡng ức chế (<1000 bản copy/ml máu), chiếm 99%.

Công tác điều trị Methadone được duy trì tại 10 cơ sở, với 920/1.404 bệnh nhân tham gia (đạt 65,5% chỉ tiêu Chính phủ giao). Ngoài ra, 14 cơ sở điều trị HIV/AIDS đang tiếp nhận 6.757 bệnh nhân ARV, trong đó có 68 trẻ em dưới 15 tuổi đang được điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai, Bệnh viện đa khoa Bình Phước và Trung tâm Y tế khu vực Chơn Thành.

Tuy nhiên, dịch HIV/AIDS có xu hướng giảm chững lại. Các nhóm lây truyền qua tiêm chích và mại dâm giảm, nhưng tỷ lệ lây nhiễm qua đường tình dục, đặc biệt trong nhóm nam giới trẻ tuổi (15–30 tuổi) và nhóm MSM (quan hệ đồng giới nam), lại tăng.

Khó khăn trong điều trị và tiếp cận dịch vụ

Theo CDC Đồng Nai, công tác điều trị Methadone gặp nhiều trở ngại. Phần lớn người nghiện ma túy có việc làm không ổn định, ít quan tâm sức khỏe và thường sử dụng cùng lúc nhiều loại ma túy khác như Methamphetamine, cỏ Mỹ, cần sa… gây ảnh hưởng hiệu quả điều trị.

Sau khi Nghị định 141/2024/NĐ-CP có hiệu lực, yêu cầu bệnh nhân Methadone phải xác định tình trạng nghiện hoặc có quyết định điều trị nghiện tại cộng đồng, số bệnh nhân đủ điều kiện tham gia giảm mạnh. Việc test ma túy diện rộng cũng phát hiện nhiều trường hợp tái sử dụng, buộc phải đưa đi cai nghiện bắt buộc.

Trong điều trị ARV, mặc dù số bệnh nhân mới tăng, nhưng số người duy trì điều trị có nguy cơ giảm do khó khăn về thuốc và bảo hiểm y tế. Nguồn thuốc ARV miễn phí từ Dự án Quỹ Toàn cầu không đủ, trong khi nhiều bệnh nhân mất việc hoặc di chuyển địa bàn nên bị gián đoạn thẻ BHYT, dẫn đến bỏ trị.

Công tác tư vấn, xét nghiệm HIV cũng bị ảnh hưởng do Dự án USAID/PATH STEPS ngừng tài trợ, CDC Đồng Nai thiếu sinh phẩm nên chưa thể triển khai xét nghiệm cho nhóm nguy cơ cao. Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận người nhiễm HIV còn hạn chế, kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn là rào cản lớn khiến nhiều người ngần ngại điều trị.

Các hoạt động phát bao cao su và bơm kim tiêm sạch gặp khó khăn khi nguồn hỗ trợ chỉ còn tập trung cho nhóm MSM. Trong khi đó, người nghiện chích ma túy chuyển sang dạng hút nhiều hơn, làm giảm hiệu quả các chương trình can thiệp. Xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai cũng còn hạn chế, do phần lớn lựa chọn khám tại cơ sở y tế tư nhân.

Đổi mới cách tiếp cận, mở rộng mạng lưới phòng chống HIV/AIDS

Để duy trì thành quả và ứng phó các thách thức mới, CDC Đồng Nai xác định trọng tâm thời gian tới là tăng cường giám sát dịch tễ và củng cố mạng lưới phòng, chống HIV/AIDS từ tỉnh đến cơ sở.

Các hoạt động trọng điểm bao gồm:

Triển khai giám sát nhóm nghiện chích ma túy năm 2025 và ước tính quần thể nguy cơ cao. Xây dựng mạng lưới tuyên truyền viên đồng đẳng trong nhóm NCMT, PNBD và MSM, trung bình 1 tuyên truyền viên phụ trách 20–30 người có hành vi nguy cơ cao. Đẩy mạnh phân phát bao cao su, bơm kim tiêm và chất bôi trơn thông qua dự án VUSTA và Quỹ Toàn cầu. Đổi mới thông điệp, tăng cường truyền thông đa kênh qua truyền hình, báo chí, mạng xã hội, fanpage và ứng dụng số.

Ngành y tế cũng sẽ mở rộng dịch vụ xét nghiệm HIV, điều trị nhanh ARV trong ngày, giảm tình trạng mất dấu bệnh nhân; tăng cường tư vấn tuân thủ điều trị, kết hợp điều trị lao/HIV và viêm gan C. Đồng thời, tiếp tục thanh toán các dịch vụ HIV/AIDS qua BHYT, mở rộng điều trị PrEP, điều trị lao tiềm ẩn và Methadone cho người nghiện chất dạng thuốc phiện.

Song song, CDC Đồng Nai sẽ phối hợp với các sở, ban, ngành tổ chức truyền thông sâu rộng tại vùng núi, vùng đồng bào dân tộc; mở lớp tập huấn nâng cao kiến thức cho cán bộ chuyên trách; rà soát, cập nhật số liệu người nhiễm HIV toàn tỉnh và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát định kỳ.

Mời độc giả tham gia cuộc thi Giải Báo chí toàn quốc về phòng, chống HIV/AIDS.