Vì nhiều lý do khác nhau, một số người lao động rơi vào tình trạng có nhiều sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) do đóng bảo hiểm xã hội ở nhiều nơi cùng lúc, đóng trùng BHXH. Điều này khiến người lao động gặp rắc rối, khó khăn khi hưởng các chế độ BHXH.
Đóng bảo hiểm xã hội ở nhiều nơi là không đúng quy định
Khoản 1 Điều 42 Quyết định 922/VBHN-BHXH ngày 5/4/2023 của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam quy định: Người lao động đồng thời có từ 2 hợp đồng lao động trở lên với nhiều đơn vị khác nhau sẽ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) theo hợp đồng giao kết đầu tiên, đóng bảo hiểm y tế (BHYT) theo hợp đồng lao động có mức tiền lương cao nhất, đóng bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (BHTNLĐ-BNN) theo từng hợp đồng lao động.
Trong khi đó, Khoản 4 Điều 85 Chương V Luật BHXH năm 2014 (Luật số 58/2014/QH13, ngày 20/11/2014) nêu rõ, người lao động quy định tại Điểm a và Điểm b Khoản 1 Điều 2 của Luật này mà giao kết hợp đồng lao động với nhiều người sử dụng lao động thì chỉ đóng BHXH theo quy định tại Khoản 1 Điều này đối với hợp đồng lao động giao kết đầu tiên.
Như vậy, việc người lao động tham gia đóng BHXH ở nhiều nơi cùng lúc là không phù hợp với quy định của pháp luật.
Người lao động đóng BHXH ở nhiều nơi là không đúng quy định (Ảnh minh hoạ).
Khoản 1 Điều 43 Luật Việc làm năm 2013 (Luật số 38/2013/QH13, ngày 16/11/2013) quy định người lao động phải tham gia BHTN khi làm việc theo hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc như sau: Hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc không xác định thời hạn; Hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc xác định thời hạn; Hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng.
Trong trường hợp người lao động giao kết và đang thực hiện nhiều hợp đồng lao động quy định tại khoản này thì người lao động và người sử dụng lao động của hợp đồng lao động giao kết đầu tiên có trách nhiệm tham gia BHTN.
Đóng trùng BHXH ở nhiều nơi cùng lúc được hoàn trả tiền
Tiết e Điểm 3.1 Khoản 3 Điều 43 Mục 2 Chương VI Quyết định 595/QĐ-BHXH, ngày 14 /4/2017 của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam quy định về Quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; cấp sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế nêu rõ, trường hợp một người có từ 2 sổ BHXH trở lên có thời gian đóng BHXH, BHTN trùng nhau, cơ quan BHXH thực hiện hoàn trả cho người lao động số tiền đơn vị và người lao động đã đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất và số tiền đã đóng vào quỹ BHTN (bao gồm cả số tiền thuộc trách nhiệm đóng BHXH, BHTN của người sử dụng lao động), không bao gồm tiền lãi.
Điểm 2.5 Khoản 2 Điều 2 Chương I Quyết định 595/QĐ-BHXH quy định: "Hoàn trả là việc cơ quan BHXH chuyển trả số tiền được xác định không phải đóng BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ-BNN hoặc đóng thừa khi ngừng giao dịch với cơ quan BHXH; đóng trùng cho cơ quan, đơn vị, cá nhân đã nộp cho cơ quan BHXH".
Như vậy, với trường hợp người lao động giao kết hợp đồng lao động cùng lúc với 2 đơn vị trở lên, đơn vị đầu tiên có trách nhiệm tham gia BHXH, BHTN cho người lao động, trong khi đó đơn vị thứ 2 trở đi sẽ trả tiền tham gia BHXH, BHTN trực tiếp vào lương với số tiền bằng mức đóng BHXH, BHTN.
Trên thực tế, thời gian tham gia BHXH, BHYT, BHTN trùng tại nhiều đơn vị phát sinh khi người lao động hoặc bộ phận nhân sự sai sót khi không kiểm tra thời gian đóng tại đơn vị làm việc trước đó, hoặc người lao động có nhiều sổ BHXH khác nhau.
Điều này dẫn tới việc khi người lao động xin hưởng các chế độ BHXH đều không được giải quyết, hoặc khi người lao động nghỉ việc gặp phải khó khăn trong quá trình chốt sổ BHXH. Thời gian đóng trùng sẽ không được cộng thêm để tính bổ sung thời gian đã đóng BHXH mà phải thực hiện hoàn trả bằng tiền.
Về thủ tục hoàn trả tiền cho người lao động đóng trùng BHXH, căn cứ theo quy định tại Điều 26 Mục 1 Chương III Quyết định 595/QĐ-BHXH, hồ sơ hoàn trả tiền đã đóng đối với người tham gia BHXH tự nguyện, người có từ 2 sổ BHXH trở lên có thời gian đóng BHXH, BHTN trùng nhau, người tham gia BHYT theo hộ gia đình, người tham gia BHYT được ngân sách nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng, bao gồm: Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS); Sổ BHXH đối với người tham gia BHXH tự nguyện, người có thời gian đóng BHXH, BHTN trùng nhau nộp tất cả các sổ BHXH; Văn bản chứng thực hoặc bản kèm theo bản chính Giấy chứng tử đối với trường hợp chết.
