Chuyển hoàn toàn xe công nghệ từ xăng sang điện
Đề án chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe điện đang được TP HCM hoàn thiện, tập trung vào nhóm tài xế công nghệ và giao hàng. Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM (HIDS) đang xây dựng kế hoạch tổng thể, dự kiến công bố lộ trình chi tiết vào tháng 7.
Theo ThS Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn ứng dụng kinh tế (thuộc HIDS), đề án được thiết kế theo hướng phát triển xanh và bền vững, đồng thời giảm tối đa chi phí chuyển đổi cho tài xế. "Tài xế sẽ không phải bỏ thêm chi phí đầu tư ban đầu nếu biết cách tận dụng khoản tiết kiệm từ tiền xăng để trả góp xe mới", ông Hải nói.
TP HCM sẽ chuyển toàn bộ xe công nghệ sang xe điện.
Khảo sát hơn 400 tài xế của HIDS cho thấy, mỗi ngày họ đi khoảng 80-120 km, chi phí nhiên liệu cho xe xăng khoảng 70.000-100.000 đồng. Do đặc thù tài xế công nghệ là hoạt động nhiều trong giờ cao điểm, chở nặng, kẹt xe, dừng chờ... nên hao phí nhiên liệu cao hơn mức thông thường, từ ít nhất 20-40%. Trong khi xe điện chỉ tiêu tốn khoảng 20.000 đồng. Trung bình mỗi tháng tài xế có thể tiết kiệm từ 1 đến 2 triệu đồng nếu chuyển sang sử dụng xe điện.
Từ số liệu trên, HIDS đã phối hợp Tổ chức Tài chính vi mô CEP và một số ngân hàng thiết kế các gói vay mua xe điện thời hạn 24-30 tháng, với mức trả góp tương đương khoản tiết kiệm từ tiền xăng. Song song đó, TP HCM sẽ vận dụng Nghị quyết 198 để hỗ trợ ít nhất 2% lãi suất cho khoản vay mua xe điện. Nếu lãi suất thương mại ở mức 8%, tài xế chỉ phải trả 6%, phần còn lại được ngân sách chi trả.
Thành phố cũng kiến nghị Trung ương miễn thuế giá trị gia tăng (VAT), lệ phí trước bạ, cấp giấy chứng nhận và biển số cho người mua xe điện lần đầu, tổng cộng khoảng 3 triệu đồng mỗi xe. Ngoài ra, đề xuất hoàn thuế VAT cho từng chuyến xe chạy điện cũng đang được xem xét. Chẳng hạn, với chuyến xe 80.000 đồng, phần thuế 6.400 đồng sẽ được hoàn lại cho tài xế.
Đối với những xe xăng đã quá niên hạn, không đạt tiêu chuẩn khí thải hoặc chi phí sửa chữa cao, thành phố sẽ có chính sách thu mua để loại bỏ khỏi lưu thông. Các doanh nghiệp tham gia tái chế sẽ được hỗ trợ vay vốn.
Ngoài tài xế, TP HCM cũng hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, phân phối xe điện bằng cách giảm lãi suất vay ít nhất 2%, đổi lại họ phải giảm giá bán xe. "Sẽ có nhiều doanh nghiệp cùng tham gia, không độc quyền. Tài xế được lựa chọn hãng có ưu đãi phù hợp và xe chất lượng", ông Hải cho biết.
Thành phố cũng dự kiến xây dựng các trạm sạc điện, điểm dừng nghỉ và cung cấp pin sạc dự phòng cho tài xế, ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo. Doanh nghiệp đầu tư hạ tầng này cũng được hưởng hỗ trợ lãi suất vay vốn. Để hạn chế rủi ro tín dụng, HIDS đề xuất Quỹ Bảo lãnh tín dụng phối hợp cùng chính quyền địa phương hỗ trợ truy thu nợ và xử lý nợ xấu.
Ông Nguyễn Văn Thanh – nguyên Chủ tịch Hiệp hội Ô tô Việt Nam cho rằng việc chuyển đổi xe máy sang phương tiện chạy điện là hướng đi cần thiết, đặc biệt tại các khu vực lõi đô thị như Hà Nội và TP.HCM. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh vai trò của chính sách khuyến khích doanh nghiệp trong nước tham gia sâu vào chuỗi sản xuất xe điện và linh kiện.
"Nhà nước cần có chính sách ưu đãi rõ ràng về thuế nhập khẩu với các linh kiện trọng yếu, để thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất phương tiện điện, không chỉ xe máy mà cả ô tô. Ví dụ, nếu Hà Nội muốn khuyến khích vận chuyển hàng hóa từ ngoại ô vào nội đô bằng xe điện, thì cần có chính sách hỗ trợ cụ thể cho các đơn vị vận tải trong việc chuyển đổi phương tiện", ông Thanh nêu quan điểm.
Song song đó, Chính phủ cũng đang có bước đi mạnh mẽ trong việc kiểm soát khí thải từ xe máy. Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang lấy ý kiến cho dự thảo Quyết định của Thủ tướng về lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải quốc gia với xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành.
Cụ thể, từ ngày 1/1/2027, việc kiểm định khí thải đối với xe máy lưu hành sẽ bắt đầu được triển khai thí điểm tại Hà Nội và TP.HCM. Đến ngày 1/1/2032, tất cả xe mô tô, xe gắn máy tại hai thành phố này sẽ phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 2 trở lên. Các phương tiện nếu lưu hành vào "vùng phát thải thấp" của TP.Hà Nội sẽ phải tuân thủ quy định về khí thải theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân.
Chuyển sang xe điện, tài xế sẽ có lợi nhiều hơn
Bà Phùng Minh Nguyệt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ôtô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VAMOBA) cho rằng, môi trường tại Việt Nam, đặc biệt ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TP HHCM, đang ô nhiễm nghiêm trọng.
Chúng ta thường xuyên chứng kiến giờ cao điểm tắc nghẽn giao thông, hàng vạn xe máy xả khí thải vào không khí, gây ngột ngạt cho người tham gia giao thông. Những hệ quả rõ ràng là suy giảm sức khỏe người dân, tuổi thọ giảm, gia tăng ung thư và các bệnh khác, kéo theo gánh nặng y tế và thiệt hại không thể đo lường.
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22.7.2022, về Chương trình chuyển đổi năng lượng xanh, nhằm giảm phát thải carbon và mêtan trong lĩnh vực giao thông vận tải.
Mục tiêu đến năm 2040, Việt Nam sẽ hạn chế và tiến tới chấm dứt việc sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ôtô, xe máy và các loại xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2050, 100% phương tiện cơ giới đường bộ, gồm ôtô cá nhân, xe buýt và xe chuyên dụng, sẽ sử dụng điện hoặc năng lượng xanh. Đồng thời, hệ thống hạ tầng sạc điện sẽ được cải thiện để đáp ứng nhu cầu người dân và doanh nghiệp.
Việt Nam hiện là quốc gia có thu nhập trung bình thấp, nhưng việc thay đổi phương tiện từ xe xăng sang xe điện không phải là trở ngại lớn đối với người lao động. Với tiến bộ khoa học kỹ thuật, các doanh nghiệp cũng hoàn toàn sẵn sàng chuyển đổi từ sản xuất xe xăng sang xe điện.
Tuy nhiên, nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Hồng Thái, Trường Đại học Giao thông Vận tải đã chỉ ra rằng có 4 yếu tố chính tác động đến hành vi mua xe điện của người dân, đầu tiên là nhận thức lợi ích kinh tế khi sử dụng xe điện. Yếu tố này bao gồm việc đầu tư sử dụng xe điện giúp tiết kiệm chi phí; sử dụng xe điện có chi phí vận hành thấp; thủ tục đăng ký xe điện chi phí thấp và đơn giản. Tiếp theo sau mới là các yếu tố về sự thuận tiện, an toàn sử dụng và nhận thức sử dụng xe điện thân thiện với môi trường.
PGS.TS Nguyễn Hồng Thái nhấn mạnh để thúc đẩy sự phát triển xe điện cá nhân ở TP.HCM nói riêng cũng như các đô thị Việt Nam nói chung, cần nghiên cứu xây dựng lộ trình phát triển xe điện có tầm nhìn và mục tiêu rõ ràng. Ở đó cung cấp các chính sách ưu đãi tài chính cho việc sản xuất, sở hữu và sử dụng xe điện, cung cấp chính sách thúc đẩy phát triển hệ thống trạm sạc và hoán đổi pin. Đồng thời, xây dựng hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn toàn diện liên quan đến xe điện, áp dụng quy chuẩn mức tiêu thụ nhiên liệu bắt buộc cho ô tô và xe máy.
"Nhà nước cần sớm có một chính sách và khuôn khổ pháp lý rõ ràng, đầy đủ, toàn diện phát triển phương tiện giao thông điện, mang lại sự ổn định trung và dài hạn cho việc hoạch định các khoản đầu tư đáng kể trong tương lai", PGS.TS Nguyễn Hồng Thái kiến nghị.
Xe máy cũ xử lý thế nào?
Theo ước tính sơ bộ của HIDS, số lượng xe máy chạy dịch vụ vận chuyển hành khách và giao hàng trên địa bàn TP.HCM hiện khoảng 400.000 phương tiện. Khi chuyển sang xe điện thì số xe xăng này sẽ được xử lý theo 3 nhóm
Nhóm đầu tiên là xe quá cũ, quá niên hạn hoặc "cận date", không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải. Những phương tiện này nếu sửa chữa, nâng cấp đáp ứng đủ yêu cầu sẽ tốn khá nhiều chi phí. Trong khi đó, việc mua xe điện mới, được áp dụng nhiều chính sách ưu đãi từ cả phía doanh nghiệp (DN) sản xuất xe và nhà nước, có lợi hơn nhiều. Vì thế, tài xế có thể giữ xe cũ làm kỷ niệm, không lưu hành hoặc bán thanh lý làm phế liệu.
Đối với nhóm xe còn mới, niên hạn còn dài và đáp ứng đầy đủ yêu cầu về tiêu chuẩn khí thải thì có thể bán lại. Thay vì mua xe mới với giá cao, người dân không tham gia chạy xe dịch vụ có thể cân nhắc mua dòng xe này với giá "mềm" hơn.
Nhóm còn lại ở phân khúc giữa, không đủ mới, đủ hấp dẫn để bán lại nhưng cũng không quá cũ đến nỗi đem làm phế liệu. Với nhóm này, đơn vị nghiên cứu cho rằng người dân có thể chuyển về khu vực nông thôn hoặc những địa phương chưa quy định chặt chẽ về kiểm soát khí thải.
Theo Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, chương trình chuyển đổi xe máy điện là bước cụ thể hóa Đề án Kiểm soát khí thải của thành phố, đồng thời góp phần thực hiện cam kết quốc gia về giảm 9% lượng phát thải khí nhà kính đến năm 2030. TP HCM cũng đang hướng đến đăng ký bán tín chỉ carbon trong khuôn khổ chương trình này.
