Nguyên nhân gây viêm đại tràng cấp tính
Đại tràng (ruột già) là bộ phận quan trọng trong hệ thống đường ruột, có chức năng chứa các chất cặn bã của quá trình tiêu hóa thức ăn từ ruột non xuống và tống ra ngoài, trong đó còn có cả nước. Trước khi chất cặn bã được tống ra ngoài, đại tràng hấp thụ một phần nước từ các chất cặn bã đó. Bệnh viêm đại tràng cấp tính có liên quan chặt chẽ với vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường, vệ sinh hoàn cảnh, bởi vì trong các môi trường đó có rất nhiều loại vi sinh vật gây bệnh (vi khuẩn, virut, ký sinh trùng). Nếu con người ăn phải thực phẩm, rau, trái cây hoặc uống phải nước bị nhiễm vi sinh vật gây bệnh sẽ rất dễ mắc bệnh viêm đại tràng cấp tính. Với ký sinh trùng loại hay gặp nhất là lỵ amíp, với vi khuẩn có thể là lỵ trực khuẩn (Shigella), vi khuẩn thương hàn (Salmonella), vi khuẩn tả (Vibrio cholerae), vi khuẩn E. coli… Đối với virut gặp nhiều hơn cả là virut Rota, đặc biệt là trẻ em. Riêng bệnh viêm loét đại - trực tràng chảy máu, nguyên nhân chưa được xác định, có thể do bệnh tự miễn. Ngoài ra có thể gặp viêm đại tràng cấp do dị ứng thức ăn.
Không ăn tiết canh, nem chua, nem chạo, gỏi, rau sống để phòng bệnh.
Biểu hiện của viêm đại tràng cấp
Tùy theo tác nhân gây bệnh mà có các triệu chứng biểu hiện của bệnh, nếu do lỵ amíp sẽ có đau bụng quặn từng cơn, mót đi ngoài liên tục, nhưng mỗi lần đi ngoài chỉ có một ít phân có máu và chất nhày kèm theo phân. Nếu do vi khuẩn lỵ, người bệnh có sốt, đau bụng, đi ngoài phân lỏng có máu, trong một ngày/đêm đi nhiều lần phân lẫn máu nên phân có màu như máu cá, đặc biệt, nếu do Shigella shiga, số lần đi ngoài không thể đếm được (phân chảy ra theo đường hậu môn, không thành khuôn), mất nước và chất điện giải nhiều cho nên rất dễ trụy tim mạch.
Nói chung, viêm đại tràng cấp, đau bụng, tiêu chảy xảy ra đột ngột, phân toàn nước (có thể có máu, nhày), người mệt mỏi, gầy sút nhanh. Triệu chứng đau bụng là chủ yếu, đau thắt bụng dưới, đau từng đoạn hoặc đau dọc theo khung đại tràng, đau do co thắt đại tràng, có khi gây cứng bụng.
Bệnh diễn biến nhanh chóng gây mất nước và điện giải, nếu không chữa trị kịp thời có thể bị trụy tim mạnh, tính mạng người bệnh sẽ bị đe dọa.
Để chẩn đoán viêm đại tràng cấp, cần lấy phân để soi tươi (lỵ amíp thấy thể ăn hồng cầu, vi khuẩn tả thấy di động dưới kính hiển vi nền đen), nuôi cấy, phân lập xác định vi khuẩn (tả, lỵ, thương hàn, E.coli…). Trong trường hợp cần thiết có thể soi đại tràng xích-ma và trực tràng.
Biến chứng do viêm đại tràng cấp tính
Khi bị viêm đại tràng cấp do amíp, nếu không được điều trị đúng có thể dẫn đến viêm đại tràng mạn tính, chảy máu đại tràng, nguy hiểm hơn là thủng đại tràng hoặc gây áp-xe gan, áp-xe cơ hoành, áp-xe não. Đây là các biến chứng hết sức nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Biến chứng của bệnh viêm đại tràng cấp do vi khuẩn lỵ có thể gây truỵ tim mạch do mất nước và chất điện giải bởi đi ngoài nhiều lần hoặc gây thủng đại tràng, viêm loét đại tràng, hiếm gặp hơn là gây nhiễm khuẩn huyết.
Trong trường hợp viêm đại tràng mạn tính do vi khuẩn lao, biến chứng có thể gây nên bán tắc ruột, tắc ruột, thủng ruột, gây viêm phúc mạc có thể gây tử vong.
Chữa trị
Khi viêm đại tràng cấp, cần được khám bệnh ở cơ sở y tế đủ điều kiện để xác định nguyên nhân và cấp cứu kịp thời. Nếu biết được nguyên nhân, việc điều trị thuận lợi hơn rất nhiều. Trong khi chờ kết quả xét nghiệm soi phân, thuốc giảm đau bụng cũng cần được cân nhắc. Bồi phụ nước và chất điện giải là hết sức cần thiết nhằm mục đích không để trụy tim mạch bằng cách uống dung dịch ô-rê-zôn (ORS), truyền dịch tại cơ sở y tế có đủ điều kiện cấp cứu, tuyệt đối không được truyền dịch tại gia đình hoặc các cơ sở y tế không đủ điều kiện cấp cứu chống sốc.
Cách phòng bệnh
Để phòng bệnh, cần vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm thật tốt. Trong cuộc sống thường ngày, không ăn các loại thực phẩm chưa nấu chín (tiết canh, nem chua, nem chạo, gỏi, rau sống…) và không uống nước chưa đun sôi, nhất là nước đá không được tiệt trùng. Không ăn kem hoặc uống các loại nước giải khát không vô khuẩn, nhất là loại bán dạo.
Trong gia đình, khi có người mắc bệnh do kiết lỵ, bệnh lỵ trực khuẩn, thương hàn, tả…, cần tiệt khuẩn các dụng cụ dùng trong ăn uống bằng cách luộc với nước đun sôi. Phân người bệnh không được để vương vãi, phải cho vào hố xí và có chất sát khuẩn mạnh, nhất là ở nông thôn, miền núi.
