Tết truyền thống của người Mông ở Điện Biên (hay còn gọi là Tết Nào Pê Chầu) thường diễn ra vào cuối tháng 11 âm lịch hàng năm và kéo dài trong nhiều ngày. Đây là lúc mùa màng trên nương đã thu hoạch xong, hoa đào bắt đầu khoe sắc, hoa mơ nở trắng rừng. Đồng bào người Mông ở Tây Bắc nói chung và ở Điện Biên nói riêng thường tổ chức ăn Tết sớm hơn Tết Nguyên đán một tháng.
Tết Nào Pê Chầu thể hiện rõ nhất về bản sắc văn hóa của dân tộc Mông. Ngày Tết, ngoài các nghi lễ để tạ ơn tổ tiên, đất trời và cầu mong cuộc sống của năm mới luôn bình yên, hạnh phúc, đây cũng là ngày hội đoàn kết, đưa mọi người trong cộng đồng làng bản xích lại gần nhau, hiểu nhau hơn, để chung sức xây dựng và phát triển bản làng.
Tiết mục văn nghệ của các cô gái người Mông trong buổi tái hiện Tết Nào Pê Chầu tại Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, TP. Hà Nội).
Một số hình ảnh PV Báo Sức khỏe & Đời sống ghi nhận đồng bào người Mông ở Điện Biên tái hiện nghi lễ Tết Nào Pê Chầu tại Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, TP. Hà Nội):
Tết Nào Pê Chầu gồm hai phần Lễ và Hội. Phần Lễ có các nghi thức như: Lễ quét bồ hóng, lễ cúng Xử Ka, lễ Tất niên, lễ Lấy nước, lễ Hạ mâm… Lễ quét bồ hóng là nghi thức đầu tiên trong chuỗi các nghi lễ đón năm mới, với quan niệm quét đi những điều xấu, rủi ro, đón điều may mắn, tốt lành đến với gia đình trong năm mới.
Trong đời sống tín ngưỡng người Mông, Xử, Ka, Lò, De được coi là 4 vị thần quan trọng nhất. Vì vậy, mỗi dịp Tết đến các gia đình thường dán lại giấy tại bàn thờ Xử Ka Lò De, bếp, cửa ra vào, dụng cụ sản xuất để cầu mong năm mới gia đình sẽ được các vị thần che chở, phù hộ.
Tết Nào Pê Chầu còn bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, đó là cơ sở để giữ gìn và phát triển nét văn hóa truyền thống, giáo dục cho các thế hệ con cháu luôn hướng về cội nguồn.
Để chuẩn bị các mâm cúng trong Tết Nào Pê Chầu thì các gia đình phải có đủ các đồ lễ sau: Lợn, trứng gà, hương, giấy dó, gà (là vật dâng cúng chính trong các nghi thức cúng), bánh dày (đây là đồ dâng lễ quan trọng trong các mâm lễ tết của đồng bào Mông).
Sau nghi thức cúng lễ là những tiết mục văn nghệ, đánh cù, đánh cầu lông gà, ném pao của các chàng trai cô gái người Mông.
Hiện nay, Tết Nào Pê Chầu trên địa bàn tỉnh Điện Biên được duy trì tổ chức hàng năm theo lịch của người Mông. Khi ngày Tết đến gần, khoảng từ ngày 25/12 âm lịch trở đi (theo cách tính lịch của người Mông), không khí Tết vui tươi, nhộn nhịp đã tràn ngập trong khắp bản làng. Các gia đình bắt đầu mổ lợn, gà để làm lý tạ ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho dân bản có sức khỏe tốt, mùa màng bội thu và mọi điều may mắn trong năm vừa qua.
