Độc đáo phong tục lễ cưới của người M'nông
Theo phong tục của dân tộc M'nông, trước khi tổ chức lễ cưới truyền thống sẽ tổ chức lễ Kep môi (lễ chạm ngõ); lễ Văng Ur (lễ ăn hỏi). Dân tộc M'nông có tập tục tiến hành lễ ăn hỏi liền với lễ cưới. Trong lễ này, nhà trai phải mang đến nhà cô gái lễ vật gồm: Một ché rượu, một con gà nướng, một con gà sống, một bát gạo trắng, một cây đèn sáp, một con dao, một chiếc lao, một chiếc lược chải tóc...
Nam nữ thanh niên M’nông đến tuổi trưởng thành có quyền lựa chọn người yêu để tiến đến hôn nhân. Ở mỗi nhóm M’nông, tập quán cưới xin có hơi khác nhau nhưng vẫn phải trải qua 3 bước chính trong hôn nhân: Lễ chạm ngõ;, lễ ăn hỏi và lễ cưới.
Lễ vật gồm: một con gà, một con dao, ống măng chua. Khi nhà gái bằng lòng, ông mối sẽ thay mặt nhà trai bàn bạc với nhà gái về lễ dạm hỏi.
Ở một vài nơi có tục gia đình đính ước cho con cái khi chúng còn là vị thành niên, những việc đính ước đấy mong trở thành hiện thực. Nếu xảy ra việc từ hôn sau đính ước thì chỉ cần tiến hành một món lễ nhỏ và trả lại phía bên kia, một kỷ vật mà thông thường là chuỗi hạt cườm.
Đến ngày đã định, nhà trai cử một người già có uy tín cùng một số trai tráng khỏe mạnh mang lễ vật đến nhà gái ăn hỏi. Tùy từng nơi, từng gia đình mà sính lễ khác nhau. Lễ chính gồm: một con trâu hoặc heo, một gùi măng chua, da trâu mối, một ché rượu cần nhỏ.
Nhà gái cử một vị cao tuổi nhận lễ vật rồi bày lên chiếc chiếu hoa ở giữa nhà để cúng Giàng xin làm lễ cưới. Xong xuôi, hai bên nhà trai, nhà gái mới tiến hành bàn bạc, chọn ngày lành tháng tốt để tổ chức đám cưới.
Lễ cưới sẽ được tổ chức 3 ngày liền ở nhà gái. Hôn lễ được mở đầu bằng việc nhà gái đem biếu nhà trai mỗi người một bát gạo đầy, tượng trưng ý nguyện cầu mong cuộc sống họ luôn luôn no đủ. Mỗi bát gạo tương đương một ché rượu mà nhà trai tặng nhà gái.
Ông mối sẽ đóng vai trò người làm chủ hôn. Ông dẫn đôi uyên ương đến bên cột nhà chính. Hai người làm chứng đại diện cho hai họ cầm chiếc khăn buộc vào cột nhà. Chủ lễ cầm tay đôi vợ chồng trẻ nắm vào chiếc khăn, ý nói tình cảm hai người đã được buộc chặt, luôn gắn bó bên nhau. Sau đó, chủ lễ dặn dò chú rể, cô dâu về đạo vợ chồng và trách nhiệm của mỗi người đối với cha mẹ, gia đình họ hàng.
Chú rể thắp sáng hai cây đèn sáp rồi cùng cô dâu khẩn cầu các vị thần linh phù hộ cho đôi vợ chồng trẻ sống bên nhau hạnh phúc trọn đời.
Bà mối và già làng mời vợ chồng trẻ tiến hành nghi thức trùm chăn hay được gọi là kup boh (lễ trùm mặt), một nghi thức không thể thiếu trong lễ cưới truyền thống của người M’nông. Bà mối sẽ mời cô dâu chú rể trao vòng đồng cho nhau trước sự chứng kiến của mọi người. Sau đó, hai bà mối và già làng cầm một tấm chăn rộng trùm lên đầu cô dâu chú rể và chúc phúc cho họ. Chúc phúc xong, già làng và bà mối đẩy nhẹ cô dâu chú rể ngã xuống. Ngay lập tức, cô dâu chú rể lật chăn lên trong tiếng reo hò cổ vũ của mọi người. Theo luật tục xưa, nếu ai nhanh tay hơn khi lật chăn, người đó sẽ là trụ cột trong cuộc sống chung sau này.
Sau đó, hai vợ chồng trẻ mời rượu nhau và cùng đứng lên thổi tắt đèn sáp, họ sẽ so hai cây đèn sáp với nhau, cây nào dài hơn chứng tỏ người đó sẽ sống lâu hơn.
Tiếp sau đó là người làm chứng, họ xúc cho hai vợ chồng mỗi người ba muỗng cơm và cũng được đôi vợ chồng phúc đáp lại.
Sau nghi thức này, ông mối đưa cần rượu để hai vợ chồng trẻ uống đầu tiên, mở màn cho lễ uống rượu mừng ngày cưới. Những ché rượu được cột sẵn ở cột buộc ché rượu theo hàng dọc giữa nhà.
Sau khi xong thủ tục lễ nghi là cuộc vui giữa họ hàng thân thuộc chúc tụng cô dâu chú rể bách niên giai lão, hạnh phúc viên mãn. Mọi người cùng uống rượu, ca hát, nhảy múa theo nhịp chiêng rộn rã suốt ngày đêm. Những người đến dự đám cưới mang theo rượu, thuốc lá, gạo nếp... góp vào ngày vui của gia chủ.
Lễ vật trao cho hai bên gia đình xong, cô dâu và chú rể tiếp tục cùng đi trao lễ vật cho những người có mặt tại lễ cưới, mỗi người một vòng cườm hoặc vòng chỉ. Cô dâu chú rể cũng được những người có mặt tại lễ cưới tặng quà để chúc phúc.
Hiện nay, việc cưới hỏi của đồng bào M’nông có nhiều thay đổi, việc cưới hỏi phần nhiều do phía nhà trai đứng ra chủ trì. Người trung gian, làm mai mối (N’Dranh) đứng ra dàn xếp giữa nhà trai và nhà gái. Mỗi buôn làng thường có 1, 2 người N’Dranh, họ đều là những người đúng mực, có đức tính tốt, ở độ tuổi ngũ tuần. Hai vợ chồng người làm mối phải song toàn, sống vui, sống đẹp, sống hạnh phúc để mang tài lộc, hạnh phúc đến cho đôi trai gái.
