1. Rào cản tiếp cận dịch vụ HIV/AIDS: Khi kỳ thị và thiếu nguồn lực vẫn là thách thức lớn
Theo Bộ Y tế, HIV/AIDS không chỉ là vấn đề y tế mà còn là vấn đề xã hội phức tạp, liên quan đến kỳ thị, phân biệt đối xử, thiếu hiểu biết và hạn chế trong tiếp cận công bằng tới các dịch vụ y tế và hỗ trợ.
Trong những năm qua, mặc dù Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp can thiệp giảm tác hại, tuy nhiên dịch HIV vẫn đang diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng trong nhóm thanh thiếu niên trẻ, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Đây là những quần thể ẩn nên rất khó tiếp cận, khó triển khai các can thiệp cần thiết. Hơn nữa, hành vi nguy cơ của nhóm này rất phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, sử dụng chemsex, quan hệ tình dục tập thể…
Sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và sự hiểu biết đầy đủ về HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư còn thấp, đã và đang là rào cản trong việc tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS của cả người nhiễm HIV và các nhóm đích nguy cơ cao.
Các rào cản về tài chính và địa lý cũng làm hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ của những nhóm đích nguy cơ cao. Nhiều người trong các nhóm nguy cơ cao thường có thu nhập thấp và không có khả năng chi trả cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Đồng thời, vấn đề giao thông và khoảng cách địa lý cũng là một trở ngại đối với những người sống ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa.
Nguồn tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS vẫn còn phụ thuộc tới gần 50% vào các dự án quốc tế đặc biệt đối với các chương trình dự phòng mang tính then chốt (điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV bằng thuốc kháng HIV (PrEP) đang dựa hoàn toàn vào các dự án viện trợ). Hiện nay Quỹ Bảo hiểm y tế và ngân sách nhà nước đang chưa chi trả cho dịch vụ can thiệp này. Thêm vào đó, các nguồn viện trợ cho phòng, chống HIV/AIDS đang bị cắt giảm viện trợ nhanh và mạnh.
HIV/AIDS không chỉ là vấn đề y tế mà còn là vấn đề xã hội phức tạp, liên quan đến kỳ thị, phân biệt đối xử, thiếu hiểu biết và hạn chế trong tiếp cận công bằng tới các dịch vụ y tế và hỗ trợ.
2. Chấm dứt dịch bệnh AIDS được hiểu như thế nào?
Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã đặt ra mục tiêu vào năm 2030 Việt Nam về cơ bản chấm dứt dịch bệnh AIDS.
Theo đó, ngày 14/8/2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Đây là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm cụ thể hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng về công tác phòng, chống HIV/AIDS và phù hợp với tình hình mới. Ban Bí thư cũng đã ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW ngày 06/7/20219 về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS, tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam trước năm 2030.
"Hướng tới chấm dứt dịch bệnh AIDS" không có nghĩa là không còn người nhiễm HIV, không còn người tử vong do AIDS mà có nghĩa là khi AIDS không còn là vấn đề sức khỏe đáng lo ngại ở cộng đồng. Mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS là khi đạt được các tiêu chí sau:
- Số người nhiễm HIV phát hiện dưới 1.000 ca mỗi năm. (tương đương dưới 01 người nhiễm mới HIV/100.000 dân).
- Tỷ lệ người nhiễm HIV tử vong liên quan đến AIDS
- Tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con
3. Vì sao Việt Nam chọn chủ đề "Đoàn kết là sức mạnh – Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS" năm 2025?
Chủ đề "Đoàn kết là sức mạnh – Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS" được Việt Nam lựa chọn cho Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2025 mang ý nghĩa đặc biệt, thể hiện tinh thần đồng lòng, sẻ chia và hợp tác trong nỗ lực chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Việc lựa chọn chủ đề này dựa trên bối cảnh Việt Nam đang tiếp tục thực hiện cam kết mạnh mẽ cùng cộng đồng quốc tế trong phòng, chống HIV/AIDS. Tại Hội nghị cấp cao về HIV/AIDS lần thứ 75 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 2021, các quốc gia, trong đó có Việt Nam, đã thông qua Tuyên bố Chính trị với mục tiêu: "Chấm dứt các bất bình đẳng và trở lại đúng hướng để kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030".
Tuyên bố này nhấn mạnh việc đảm bảo quyền con người trong tiếp cận dịch vụ y tế, không kỳ thị, không phân biệt đối xử và bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho tất cả mọi người, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương. Việc tiếp cận các dịch vụ y tế phải đảm bảo tính sẵn có, khả năng tiếp cận, chi phí hợp lý và chất lượng.
Trong những năm qua, Việt Nam đã thể hiện rõ cam kết này bằng việc xây dựng và thực hiện nhiều chính sách, chiến lược cụ thể nhằm bảo đảm mọi người dân – kể cả các nhóm có nguy cơ cao – đều có thể tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS một cách bình đẳng và công bằng.
Chính phủ đã:
- Thông qua Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030;
- Ban hành Luật Phòng, chống nhiễm vi rút HIV/AIDS (năm 2006) và Luật sửa đổi, bổ sung năm 2020;
- Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW, thể hiện quyết tâm cao trong việc chấm dứt dịch bệnh AIDS trước năm 2030.
Bên cạnh đó, Việt Nam đã triển khai nhiều mô hình cung cấp dịch vụ linh hoạt và đa dạng, đưa dịch vụ đến gần hơn với cộng đồng – đặc biệt là các nhóm có nguy cơ cao. Ngoài các cơ sở điều trị HIV/AIDS công lập và tư nhân, đã xuất hiện mô hình cung cấp dịch vụ lưu động, tiếp cận cộng đồng, giúp nhiều người dễ dàng được tư vấn, xét nghiệm và điều trị hơn.
Đội ngũ nhân viên y tế cũng được đào tạo, nâng cao năng lực trong việc làm việc và tư vấn với các nhóm đặc thù, góp phần giảm kỳ thị, nâng cao chất lượng dịch vụ. Chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, cộng đồng người nhiễm HIV và các đối tác phát triển phối hợp chặt chẽ, cùng nỗ lực xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử, tạo điều kiện thuận lợi để các nhóm nguy cơ cao tiếp cận và sử dụng dịch vụ dự phòng, điều trị HIV/AIDS.
Ngoài các cơ sở điều trị HIV/AIDS công lập và tư nhân, đã xuất hiện mô hình cung cấp dịch vụ lưu động, tiếp cận cộng đồng, giúp nhiều người dễ dàng được tư vấn, xét nghiệm và điều trị hơn.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản tồn tại. Nhóm thanh thiếu niên, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và những người dễ bị tổn thương khác vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận dịch vụ do kỳ thị, phân biệt đối xử, hạn chế tài chính và phụ thuộc lớn vào nguồn viện trợ quốc tế, đặc biệt trong các chương trình dự phòng như PrEP (điều trị dự phòng trước phơi nhiễm). Những thách thức này khiến mục tiêu giảm lây nhiễm HIV và bảo đảm công bằng trong chăm sóc y tế vẫn còn nhiều trở ngại.
Chính vì vậy, thông điệp "Đoàn kết là sức mạnh – Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS" không chỉ là lời kêu gọi hành động, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam nhằm huy động sự vào cuộc đồng bộ của toàn xã hội, bao gồm:
- Đẩy mạnh phát hiện sớm và điều trị sớm bằng thuốc kháng HIV (ARV) cho người nhiễm HIV;
- Mở rộng và đa dạng hóa các chương trình dự phòng lây nhiễm HIV, như cung cấp bao cao su, bơm kim tiêm sạch, điều trị nghiện bằng Methadone, và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP);
- Tăng cường truyền thông thay đổi hành vi, tập trung vào các nhóm đối tượng đích;
- Xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV tại cơ sở y tế và trong cộng đồng.
Thông điệp này còn thể hiện cam kết giải quyết bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ y tế, phù hợp với định hướng của Chương trình Phối hợp Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), đồng thời là bước đi thiết thực để bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ cho mọi người dân – không ai bị bỏ lại phía sau.
Chấm dứt dịch bệnh AIDS là trách nhiệm chung của toàn xã hội, không chỉ của ngành y tế. Với tinh thần đoàn kết, chung tay hành động và quyết tâm cao độ, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Mời bạn xem thêm video:
Phát động 'Giải Báo chí toàn quốc về phòng, chống HIV/AIDS năm 2025' | SKĐS
