Lễ hội thổi cơm thi thường có 4 đội tham gia và gồm có các phần thi: chạy lấy nước, kéo lửa, thổi cơm theo cách truyền thống với những công cụ thô sơ để tưởng nhớ công ơn của tướng Phan Tây Nhạc – Tương truyền là vị tướng thứ 18 đời Vua Hùng, khi xưa về đây mở hội chọn người nấu cơm phục vụ binh lính ra trận.
Trước khi diễn ra hội thổi cơm thi, mỗi đội cử ra 1 thành viên tham gia phần thi chạy lấy nước để nấu cơm.
Để có lửa thổi cơm, các đội phải chuẩn bị bùi nhùi (được làm từ rơm) và các vật dễ cháy để tham gia phần thi kéo lửa. Đây là phần thi hết sức gay cấn bởi nó quyết định thắng thua trong hội thổi cơm thi của các đội
Trong tiếng trống rộn ràng, với sự cổ vũ nhiệt tình của dân làng và khách thập phương, bốn đội thi với đồng phục khác nhau, mỗi đội 10 người gồm cả nam và nữ đại diện cho bốn giáp của làng. Phần thi kéo lửa được diễn ra ngay trước cửa chính của đình.
Sau khi giã xong, gạo sẽ được đổ ra, một người dần sàng cho sạch trấu cám và thổi cơm.
Gạo trắng, nước sôi, những người phụ nữ khéo tay nhất trong đội được lựa chọn để nấu cơm. Từ kéo lửa cho đến nấu thành cơm chỉ diễn ra trong vòng một giờ đồng hồ.
Theo các cụ cao niên trong làng, đội thắng cuộc trong cuộc hội thi nấu cơm năm nào thì năm ấy mọi người trong họ hàng, hàng xóm đó sẽ ấm no, làm ăn thuận lợi.
Để kéo dài thời gian cho cơm được chín đều, các đội sẽ tạo nên những đống tro giống nhau và vùi nồi cơm vào bất kì một đống tro.
Đại diện ban giám khảo sẽ phải tìm nồi cơm trong các đống tro than đó.
Sau khi cơm được tìm thấy, các cụ sẽ mang vào trong và xới cơm ra bát cúng thần linh rồi ban giám khảo mới được nếm và chấm giải.
Dù thắng hay thua trong cuộc thi thì người dân nơi đây cũng rất tự hào với truyền thống của lễ hội thổi cơm thi làng Thị Cấm đã mang đậm nét văn minh lúa nước của đồng bằng Sông hồng còn giữ gìn đến ngày nay.
