Định kiến giới, khuôn mẫu giới vẫn là thách thức lớn nhất với phụ nữ

Phụ nữ Việt Nam đang ngày càng khẳng định vai trò, vị thế của mình trong xây dựng và phát triển đất nước.

Nhân dịp kỷ niệm 113 năm Ngày Quốc tế Phụ nữ (8/3), Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Hà Thị Nga đã trả lời phỏng vấn phóng viên Thông tấn xã Việt Nam những nội dung liên quan đến phát huy vai trò của phụ nữ trong xã hội hiện nay.

- Xin bà chia sẻ về vai trò của phụ nữ trong thời đại mới?

Bà Hà Thị Nga: Cùng với sự phát triển của đất nước và việc thực hiện các mục tiêu về bình đẳng giới, phụ nữ ngày nay đã đạt được nhiều thành tựu trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội như: 30,26% đại biểu Quốc hội là nữ; tỷ lệ các bộ, cơ quan ngang bộ có lãnh đạo chủ chốt là nữ đạt trên 50%; tỷ lệ doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ đạt 29,8%, Việt Nam xếp thứ 6 trong số các quốc gia có tỷ lệ nữ doanh nhân cao nhất; nhà nghiên cứu khoa học nữ chiếm khoảng 46% tổng số nhân lực nghiên cứu phát triển của cả nước, cao hơn so với trung bình thế giới (chỉ có 30%) và nhiều thành tựu khác.

Có thể nói rằng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo ra cho phụ nữ nhiều cơ hội để phát triển toàn diện về cả trí tuệ, sức khỏe, năng lực. Tuy nhiên, trước những yêu cầu đổi mới của đất nước, của xã hội cũng đem tới cho người phụ nữ không ít áp lực và thách thức.

Đặc biệt, thách thức lớn nhất của thời đại ngày nay vẫn là những định kiến giới, khuôn mẫu giới đang tác động và ảnh hưởng tới phụ nữ trong việc tạo cơ hội cho họ tham gia vào các lĩnh vực khác nhau trong xã hội. Những khuôn mẫu giới, định kiến giới này cũng đang hạn chế vai trò của phụ nữ trong một số lĩnh vực.

Theo kết quả nghiên cứu công bố năm 2022 của UNDP, mặc dù tỷ lệ phụ nữ Việt Nam trong lĩnh vực chính trị cao hơn trung bình thế giới nhưng phụ nữ mới chỉ nắm giữ khoảng 21% các vị trí lãnh đạo chủ chốt.

Về kinh tế, tỷ lệ lao động nữ bị thất nghiệp cao hơn so với lao động nam. Trên thực tế, theo điều tra lao động việc làm năm 2020, cả nước có hơn 1,2 triệu người thất nghiệp; trong đó số nữ chiếm 56,1% tổng số người thất nghiệp. Công việc chăm sóc không được trả công của phụ nữ hiện nhiều gần gấp đôi nam giới.

Việc phải dành thời gian cho những công việc không được trả lương đang hạn chế cơ hội của phụ nữ trong việc nâng cao kiến thức, kỹ năng, tham gia các hoạt động cộng đồng hay dành thời gian chăm sóc sức khỏe bản thân để hướng tới việc phát triển toàn diện.

Bên cạnh đó, còn nhiều vấn đề xã hội cũng ảnh hưởng như: đói nghèo, biến đổi khí hậu, thay đổi chức năng gia đình; bạo lực gia đình, đặc biệt là các vụ việc xâm hại, bạo lực với phụ nữ, trẻ em...

Ngoài ra, một bộ phận không nhỏ phụ nữ đã và đang phải đối mặt với những bất ổn chưa từng có do tác động kép từ đại dịch COVID-19 như bị ảnh hưởng sức khỏe, rơi vào cảnh đói nghèo, tụt hậu về kiến thức, kỹ năng và cơ hội hòa nhập.

Để giải quyết và khắc phục được những khó khăn trên, Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm sâu sắc tới việc thực hiện các mục tiêu về bình đẳng giới, thực hiện các chủ trương, chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện cho phụ nữ phát triển nhằm nâng cao và khẳng định vai trò của phụ nữ trong các lĩnh vực trọng yếu như chính trị, kinh tế, ngoại giao.

Bên cạnh đó, các cơ quan, ban, ngành liên quan cần tăng cường công tác phối hợp liên ngành trong việc giám sát phục vụ phản biện xã hội đối với các chính sách liên quan đến đảm bảo an toàn cho phụ nữ, trẻ em; nghiên cứu, đề xuất các chính sách liên quan đến việc xây dựng môi trường an toàn cho phụ nữ và trẻ em.

Bản thân người phụ nữ cần nâng cao ý thức học hỏi, chủ động vươn lên, trau dồi vốn văn hóa, vốn tri thức của mình, tự tin, bản lĩnh, dám nghĩ dám làm, vượt mọi khó khăn; biết tận dụng ứng dụng công nghệ nhằm tăng năng suất hiệu quả công việc, dành nhiều thời gian hơn để quan tâm, chăm sóc và phát triển bản thân.

Tôi cũng mong rằng những phụ nữ đã có những thành công nhất định trong cuộc sống sẽ trở thành những nhà tiên phong nhằm lan tỏa, chia sẻ bài học của bản thân và truyền cảm hứng cho phụ nữ và trẻ em gái, nhằm tạo động lực để phụ nữ và trẻ em gái có thêm cảm hứng, niềm tin cùng sức mạnh trở thành những người kiến tạo tương lai.

- Xin bà cho biết đời sống của phụ nữ dân tộc thiểu số có gì thay đổi trong những năm qua?

Bà Hà Thị Nga: Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách cụ thể tạo điều kiện để phụ nữ phát huy vai trò, khả năng, sự đóng góp trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có phụ nữ các dân tộc thiểu số. Vì vậy, ngày càng có nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số đã vượt qua khó khăn, gỡ bỏ định kiến xã hội, nỗ lực vươn lên, tự tin khẳng định bản thân.

Thực tế, chúng ta đều tìm thấy sự có mặt của phụ nữ dân tộc thiểu số tiêu biểu, thành công, có tầm ảnh hưởng và truyền cảm hứng cho đông đảo phụ nữ Việt Nam trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề.

Trong lĩnh vực chính trị, trong số 89 đại biểu Quốc hội khóa XV là người dân tộc thiểu số, có 44 người là nữ, chiếm 44,93%.

Trong lĩnh vực kinh tế, nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn vươn lên làm kinh tế giỏi, làm chủ/tham gia quản lý các hợp tác xã/tổ hợp tác.

Trong lĩnh vực văn hóa-xã hội-giáo dục, phụ nữ dân tộc thiểu số cũng đạt được nhiều thành tích nhất định, nhiều chị em đã trở thành những nhà hoạt động xã hội, những nhà giáo dục có uy tín và cống hiến cho sự phát triển của cộng đồng.

Đặc biệt, phụ nữ dân tộc thiểu số đóng góp một phần rất quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc - cốt lõi của sự phát triển bền vững trong tình hình mới.

Với nhiều hình thức khác nhau như việc tập trung phát triển du lịch cộng đồng gắn với các giá trị văn hóa bản địa hay gìn giữ các ngành nghề truyền thống, phụ nữ dân tộc thiểu số đang là những người chủ động đưa văn hóa của dân tộc mình trở thành di sản văn hóa quốc gia và quốc tế.

Điển hình như năm 2021, nghệ thuật Xòe Thái của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Năm 2022, nghệ thuật làm gốm Bàu Trúc của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Cùng với các lực lượng phụ nữ Việt Nam, phụ nữ các dân tộc thiểu số đang tiếp tục tô thắm thêm truyền thống và phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam, xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam, góp phần quan trọng xây dựng quê hương, đất nước ngày một phát triển.

- Thưa bà, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã triển khai những chương trình gì nhằm hỗ trợ, đồng hành cùng phụ nữ vùng dân tộc thiểu số?

Bà Hà Thị Nga: Với vai trò là tổ chức đại diện chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã luôn đồng hành, quan tâm để từ đó đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ phụ nữ dân tộc thiểu số ở nhiều phương diện, từ việc hỗ trợ phụ nữ dân tộc phát triển toàn diện, phát triển nền tảng kinh tế bền vững; những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ như vấn đề sinh sản tới việc phát huy vai trò của phụ nữ trong cộng đồng.

Về phương diện hỗ trợ phụ nữ phát triển toàn diện và nâng cao tiềm năng kinh tế, Hội đã triển khai các chương trình, phát động nhiều cuộc vận động thiết thực như chương trình "Đồng hành cùng phụ nữ biên cương"; Dự án 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em" thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; các đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, hỗ trợ phụ nữ tham gia giải quyết các vấn đề xã hội nhằm xóa bỏ những định kiến khuôn mẫu giới trong gia đình và cộng đồng; đồng thời hỗ trợ xây dựng, nhân rộng các mô hình nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ.

Về phương diện hỗ trợ giải quyết các vấn đề xã hội, Hội hướng dẫn và tuyên truyền việc thực hiện Nghị định số 39/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chính sách hỗ trợ cho phụ nữ thuộc hộ nghèo là người dân tộc thiểu số khi sinh con đúng chính sách dân số...

Về việc phát huy vai trò của phụ nữ trong cộng đồng, Hội phát triển các phong trào văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao như phong trào dân vũ, khuyến khích các nội dung gắn liền với văn hóa dân gian và dân tộc để thu hút phụ nữ tham gia hoạt động cộng đồng, trở thành nòng cốt và tiên phong trong việc gìn giữ bản sắc dân tộc; đồng thời, Hội cũng chỉ đạo các cấp Hội về công tác phát triển đảng viên nữ trong cộng đồng dân tộc thiểu số và thường xuyên tổ chức các hoạt động gặp gỡ, biểu dương phụ nữ dân tộc thiểu số tiêu biểu trong các lĩnh vực như công tác cộng đồng, giáo dục, y tế, thể thao và phát triển kinh tế.

Trong thời gian tới, để tiếp tục đồng hành với phụ nữ vùng dân tộc thiểu số trong việc tạo dựng vị thế và khẳng định bản thân, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam quan tâm, triển khai 4 nội dung trọng tâm. Đó là tuyên truyền, vận động hội viên, phụ nữ dân tộc thiểu số thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giáo dục truyền thống, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, chăm sóc sức khỏe, nâng cao năng lực, trình độ mọi mặt.

Cùng với đó là hỗ trợ phụ nữ dân tộc thiểu số xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh; xây dựng môi trường an toàn cho phụ nữ và trẻ em dân tộc thiểu số; hỗ trợ nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số; củng cố, phát triển tổ chức Hội địa bàn đông phụ nữ dân tộc thiểu số vững mạnh, hoạt động hiệu quả.

- Nhân Ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, bà có nhắn nhủ gì gửi đến phụ nữ cả nước?

Bà Hà Thị Nga: Nhân dịp kỷ niệm 1983 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng và 113 năm Ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, tôi xin trân trọng gửi những lời chúc mừng tốt đẹp nhất đến các Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, phụ nữ Việt Nam ở trong và ngoài nước; chúc chị em luôn vui vẻ, khỏe mạnh, hạnh phúc và thành công.

Tôi tin tưởng rằng với những cơ hội mà thời đại mang tới cũng như ưu thế của phụ nữ Việt Nam thời đại mới về tiềm năng, năng lực phát triển, mỗi phụ nữ sẽ ngày càng phát huy tính chủ động, sáng tạo, bản lĩnh, vượt lên mọi khó khăn, phát triển năng lực bản thân, tiếp tục đóng góp xứng đáng vào công cuộc xây dựng đất nước phồn vinh, xã hội hạnh phúc và thịnh vượng.

- Xin trân trọng cảm ơn bà!