Dinh dưỡng - Yếu tố quan trọng để dự phòng và điều trị đái tháo đường

1. Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng với người đái tháo đường

Muốn điều trị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) ổn định, không chỉ đơn thuần dùng thuốc, mà phải có chế độ dinh dưỡng kết hợp luyện tập. Chế độ ăn uống và luyện tập là một phần quan trọng của công tác điều trị bệnh đái tháo đường.

Một chế độ ăn thích hợp phải đáp ứng được các yêu cầu:

• Đủ calo cho hoạt động sống bình thường.
• Tỉ lệ thành phần các chất đạm, mỡ, đường cân đối.
• Đủ vi chất.
• Chia bữa ăn cho phù hợp với thay đổi sinh lý.
• Phối hợp với thuốc điều trị và luyện tập.

Tại sao việc ăn theo chế độ lại quan trọng như vậy? Bởi vì chế độ ăn cần phải đạt được mục tiêu không để tạo ra sự dư thừa năng lượng. Thừa năng lượng là nguyên nhân gây bệnh béo phì, cũng là nguyên nhân gây ra các bệnh khác như rối loạn lipid máu... làm bệnh ĐTĐ nặng thêm.

Tuy nhiên, không có một chế độ ăn chung cho tất cả mọi người mắc bệnh ĐTĐ. Một chế độ ăn phù hợp riêng cho mỗi người phải dựa vào sở thích cá nhân, đặc điểm hấp thu của cá nhân đó, thậm chí phải dựa trên cơ sở phong tục tập quán của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng. Để có một chế độ như vậy, cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa thầy thuốc và bệnh nhân…

Chế độ ăn uống rất quan trọng đối với người bệnh đái tháo đường.

2. Người đái tháo đường như thế nào là đủ?

Chế độ ăn đủ tức là đủ nhu cầu calo cho hoạt động bình thường của người bệnh. Trong những trường hợp đặc biệt khác như lao động nặng nhọc, luyện tập thể thao… cần bổ sung thêm một lượng calo cho thích hợp, đồng thời phải đảm bảo đủ các vitamin và khoáng chất vi lượng.

Theo nhiều nghiên cứu nhu cầu năng lượng cho hoạt động bình thường ở nữ là từ 30-35 calo/kg/ngày, ở nam là từ 35-40 calo/kg/ngày. Điều này có nghĩa là một bệnh nhân nữ nặng 50kg, cần tổng lượng calo là 1500-1750 calo/24 giờ. Tổng lượng calo này lại được chia ra với các tỉ lệ khác nhau về đường, mỡ, đạm cho phù hợp.

3. Những nguyên tắc về chế độ dinh dưỡng

Như trên đã nêu, không có một chế độ dinh dưỡng chung cho tất cả bệnh nhân ĐTĐ. Do đó, người bệnh không được tự ý đặt chế độ ăn kiêng cho mình mà phải có sự trao đổi với bác sĩ về chế độ ăn uống của mình.

Theo đó, chế độ ăn, số lượng bữa ăn phụ thuộc vào liều lượng và số lần tiêm insulin (hoặc dùng thuốc đường uống) của từng bệnh nhân. Tuy nhiên có một số nguyên tắc chung, đó là:

• Giữ lịch các bữa ăn đúng giờ, chỉ ăn thịt tối đa (trong khuôn khổ cho phép) trong 2 bữa, các bữa còn lại ăn rau và các sản phẩm ngũ cốc.
• Loại bỏ thức ăn chứa nhiều mỡ, đặc biệt là mỡ động vật.
• Trong bữa ăn có nhiều thức ăn ít năng lượng (rau, nấm khô, dưa chuột...), lượng chất xơ vừa phải.
• Không được bỏ bữa, ngay cả khi không muốn ăn.
• Làm mọi việc để gây cảm giác ngon miệng khi ăn.
• Ăn chậm, nhai kỹ.
• Không ăn nhiều, phải luôn nhắc nhủ rằng mình đang thưởng thức đồ ăn.
• Chế biến thức ăn dạng luộc, nấu là chính, không rán, rang với mỡ.
• Khi cần phải ăn kiêng và hạn chế số lượng, phải giảm dần thức ăn theo thời gian. Khi đã đạt mức yêu cầu nên duy trì một cách kiên nhẫn, không bao giờ được tăng lên.
• Thức ăn đa dạng, nhiều thành phần.
• Ăn đủ để có trọng lượng cơ thể vừa phải.
• Hạn chế ăn mặn.
• Tránh các đồ uống có rượu.
• Nên có bữa ăn phụ trước khi đi ngủ.

Tháp dinh dưỡng cho người bệnh đái tháo đường.

4. Những thực phẩm nào tốt cho người đái tháo đường

Để có một sức khỏe tốt trong khi vẫn giữ được chế độ ăn kiêng và không cảm thấy bị đói, người ĐTĐ nên chọn thực phẩm như sau:

- Rau xanh và trái cây: Đây là nguồn chất xơ, vitamin và khoáng chất tự nhiên dồi dào. Đồng thời, rau xanh và trái cây cũng là những loại thực phẩm có hàm lượng chất chống oxy hóa và hợp chất phytochemical cao, có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch.

Một số loại rau củ như cải xanh, củ cải, cải xoăn, rau bina... là những loại thực phẩm lý tưởng dành cho người bệnh ĐTĐ. Các thực phẩm này có chứa hàm lượng chất carbohydrat và calo thấp.

Các loại trái cây tươi chứa ít đường như bưởi, cam, quýt, táo… là món ăn cung cấp rất nhiều vitamin tốt cho người mắc bệnh ĐTĐ. Mặc dù một số loại trái cây có thể cung cấp cho bệnh nhân một lượng đường nhất định nhưng đó là loại đường chậm (tức là đường cần phải trải qua quá trình tiêu hóa mới trở thành đường hấp thu vào trong cơ thể) nên sẽ giúp cho lượng đường ở trong máu không quá cao hay quá thấp, đồng thời còn cung cấp thêm chất xơ và chất khoáng giúp kiểm soát đường huyết.

- Chất đạm: Nên sử dụng các loại thịt nạc vừa đủ, đặc biệt là thịt bò. Trong thịt bò chứa nhiều acid linoleic tổng hợp (CLA) có khả năng cải thiện chức năng chuyển hóa lượng đường ở trong máu.

Chế độ ăn uống và luyện tập là một phần quan trọng trong điều trị bệnh đái tháo đường.

Ngoài ra nên tăng cường ăn cá, mỗi tuần ăn từ 3-4 lần. Bởi cá là nguồn cung cấp chất béo và chất đạm thay thế cho thịt rất tốt. Các loại cá như cá hồi, cá ngừ, cá mòi, cá thu rất giàu axit béo omega-3, không những tốt cho người mắc ĐTĐ mà còn có lợi cho sức khỏe tim mạch. Nên chế biến cá ở dạng hấp, súp, nấu không nên chế biến cá bằng cách chiên mỡ.

- Chất béo: Nguồn chất béo tốt cho người ĐTĐ có trong quả bơ, quả hồ đào, hạnh nhân, quả óc chó, dầu đậu phộng, dầu oliu… giúp ích cho việc giảm nồng độ cholesterol trong máu. Người ĐTĐ nên sử dụng nguồn chất béo này thay cho chất béo có nguồn gốc từ động vật. Tuy nhiên, với dầu ô liu thì chú ý nên sử dụng ở nhiệt độ thường, không nên chế biến trong nền nhiệt độ cao, vì chúng có thể sinh thêm nhiều chất độc hại cho cơ thể.

Mời độc giả xem thêm video: