Nguyên nhân gây tiêu chảy ở trẻ
Theo các bác sĩ khoa Dinh dưỡng, BV Nhi Trung ương đa số trẻ bị tiêu chảy đều có liên quan mật thiết với chế độ dinh dưỡng hằng ngày của trẻ như:
Trẻ ăn phải thức ăn không được chế biến cẩn thận, nhiễm vi khuẩn hay có ký sinh trùng;
Trẻ bị dị ứng, không thể tự chuyển hóa protein hay không dung nạp các loại đường;
Trẻ ăn uống không khoa học, ăn dồn dập quá nhiều thức ăn gây tác động xấu đến hệ tiêu hóa,…
Ngoài ra, trẻ có thể bị tiêu chảy do một số bệnh lý như nhiễm trùng đường hô hấp, hội chứng kích ruột, viêm ruột, bệnh Celiac,… hoặc do một số loại thuốc kháng sinh.
Để rút ngắn thời gian tiêu chảy, giảm bớt tỷ lệ suy dinh dưỡng và tử vong, việc bù nước và điện giải bằng đường uống và chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò rất quan trọng. Một số trường hợp tiêu chảy cần sử dụng chế độ ăn đặc biệt, những lời khuyên sau đề cập tới trẻ tiêu chảy cấp đơn thuần.
Dưới đây là lời khuyên của khoa Dinh dưỡng, BV Nhi Trung ương.
Đa số trẻ bị tiêu chảy đều có liên quan mật thiết với chế độ dinh dưỡng hằng ngày vì thế đảm bảo an toàn vệ sinh khi chế biến thực phẩm cho bé.
Cách xử trí khi trẻ bị tiêu chảy
Bù nước và điện giải: Khi bị tiêu chảy trẻ thường bị mất nước và nếu bị nặng có thể gây rối loạn điện giải. Do đó, sử dụng dung dịch bù nước sẽ giúp trẻ thoát khỏi tình trạng này. Bù điện giải đơn giản nhất là dùng gói Oresol pha với 200 ml hoặc 1000ml nước đun sôi để nguội (theo đúng hướng dẫn sử dụng), cho trẻ uống từng thìa (với trẻ bé) hoặc từng ngụm nhỏ (với trẻ lớn). Mỗi dung dịch pha chỉ sử dụng trong 24h.
Các thực phẩm nên dùng khi trẻ bị tiêu chảy
Gạo trắng
Gạo là thực phẩm thân thuộc đối với các gia đình Việt, dễ tiêu hóa và mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe như tạo điều kiện cho lợi khuẩn phát triển, giúp nhu động ruột hoạt động bình thường, làm se và giúp phân cứng hơn, từ đó, giảm nhẹ các triệu chứng tiêu chảy.
Ngoài ra, gạo còn là nguồn cung cấp năng lượng tuyệt vời cho các hoạt động hằng ngày vì nó chứa nhiều carbohydrate. Do đó, mẹ không nên bỏ qua gạo khi trẻ bị tiêu chảy. Mẹ nên dùng gạo để nấu cháo, cơm cho trẻ ăn. Lưu ý, mẹ chỉ nên dùng gạo trắng và nên tránh dùng gạo lứt vì gạo lứt chứa nhiều chất xơ có thể khiến tình trạng tiêu chảy của trẻ trở nên tồi tệ hơn.
Bánh mì
Ngoài gạo, mẹ có thể cho trẻ ăn bánh mì trắng để giúp trẻ cảm thấy no nhưng không khiến trẻ bị đầy bụng. Bánh mì sẽ giúp trẻ giữ nước trong cơ thể, ngăn ngừa tình trạng đi tiêu nhiều lần trong ngày.
Bên cạnh đó, mẹ có thể bôi thêm một lớp bơ ít béo lên bánh mì để tạo mùi thơm cho bánh mì, giúp món ăn thơm ngon và hấp dẫn hơn. Điều này còn có tác dụng kích thích vị giác của trẻ, giúp trẻ ăn ngon miệng hơn, hỗ trợ hệ tiêu hóa và tốt cho sức khỏe của trẻ.
Thịt gà
Thịt gà là món ăn nhiều dinh dưỡng. Đây là món ăn thường được bố mẹ lựa chọn cho trẻ khi trẻ bị tiêu chảy. Súp và cháo được nấu loãng, mềm sẽ giúp trẻ dễ tiêu hóa, bù nước, đồng thời cung cấp chất dinh dưỡng cho trẻ, giúp trẻ nhanh khỏi bệnh.
Sup hoặc cháo gà là thực phẩm tốt khi trẻ mắc tiêu chảy
Khoai tây
Khoai tây không chỉ chứa nhiều tinh bột mà còn chứa một lượng lớn kali và chất xơ hòa tan. Việc ăn các món ăn được chế biến từ khoai tây như khoai tây luộc, súp khoai tây, khoai tây hầm,… sẽ giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa và cải thiện tình trạng tiêu chảy của trẻ. Do đó, khi trẻ bị tiêu chảy, mẹ nên bổ sung khoai tây vào chế độ dinh dưỡng của trẻ.
Các loại thịt
Thịt là nguồn thực phẩm cung cấp protein giúp cơ thể khỏe khoắn, cân bằng các dưỡng chất trong cơ thể. Vì vậy, khi trẻ bị tiêu chảy, mẹ nên đảm bảo cung cấp đủ lượng protein trong thực đơn hằng ngày của trẻ thông qua các loại thịt như thịt gà, nạc lợn, thịt bò,… Tuy nhiên, mẹ nên ninh nhừ, luộc hoặc hấp thịt, hạn chế làm các món chiên rán, nhiều dầu mỡ vì điều này sẽ gây cản trở hệ tiêu hóa, khiến tình trạng tiêu chạy trở nên nghiêm trọng hơn.
Sữa chua
Sữa chua là thực phẩm mang hỗ trợ hệ tiêu hóa thường được sử dụng. Thông thường, tình trạng tiêu chảy ở trẻ được gây ra do sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột khiến vi khuẩn có hại tăng nhanh. Tuy nhiên, bằng cách giải phóng hàng tỷ lợi khuẩn vào hệ thống đường ruột, sữa chua sẽ giúp cân bằng lại hệ thống vi sinh này, hỗ trợ hệ tiêu hóa và giảm nhẹ tình trạng tiêu chảy.
Một số hoa quả tốt cho trẻ khi bị tiêu chảy
Chuối
Hàm lượng kali trong chuối sẽ bổ sung lượng điện giải mà cơ thể bị mất đi do tiêu chảy. Không những thế, chuối còn chứa chất xơ hòa tan (pectin) giúp cơ thể hấp thu các chất lỏng dư thừa trong ruột trẻ. Ngoài ra, chuối còn chứa một loại chất xơ khác là inulin cũng có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa, tạo điều kiện cho các lợi khuẩn phát triển.
Hồng xiêm
Từ xa xưa, hồng xiêm đã được xem là một loại trái cây có thể điều trị tiêu chảy hiệu quả cho trẻ. Loại quả này chứa một lượng lớn canxi, photpho, vitamin và các loại khoáng chất cần thiết cho cơ thể. Hơn nữa, hồng xiêm còn chứa tanin và polyphenol giúp kích thích hệ tiêu hóa, làm sạch dạ dày và cải thiện tình trạng tiêu chảy ở trẻ.
Ổi
Trong ổi có chứa tanin và vitamin C giúp trẻ cải thiện cái triệu chứng của tiêu chảy, tăng cường hệ miễn dịch.
Táo
Táo là loại trái cây chứa nhiều chất xơ, trong đó có chất xơ hòa tan pectin mang đến nhiều lợi ích cho trẻ bị tiêu chảy. Tuy nhiên, vì chứa nhiều loại chất xơ nên bố mẹ nên nấu chín táo trước khi cho trẻ ăn. Điều này sẽ giúp cho hệ tiêu hóa còn yếu của trẻ không phải hoạt động quá nhiều, đồng thời, trẻ có thể dễ dàng hấp thu các dưỡng chất và lượng đường có sẵn trong táo.
Tùy theo lứa tuổi và chế độ ăn của trẻ trước khi tiêu chảy để xây dựng chế độ ăn phù hợp với sở thích và thói quen của trẻ.
Không nên cho trẻ dùng các loại nước giải khát công nghiệp khi mắc tiêu chảy, nên cho con sử dụng các loại hoa quả như chuối, táo, hồng xiêm...
Các thực phẩm không nên dùng khi bị tiêu chảy
Thức ăn có đậm độ đường cao, nhiều chất béo có thể gây ra kém hấp thu bởi vì làm giảm khả năng trống của dạ dày.
Tránh dùng các loại nước giải khát công nghiệp.
Thực phẩm có nhiều xơ không tan và ít dinh dưỡng: Các loại rau thô (măng, rau cần), tinh bột nguyên hạt (ngô, đỗ) khó tiêu hóa.
Nguyên tắc dinh dưỡng cho trẻ tiêu chảy
Không nên cho trẻ tiêu chảy ăn giảm đi, không kiêng ăn, nhịn bú.
Tiếp tục cho trẻ bú mẹ.
Trẻ đã ăn bổ sung: nhanh chóng tập cho trẻ làm quen dần lại với thức ăn đa dạng và chế độ ăn như bình thường. Thức ăn nên mềm, dễ tiêu và chia nhỏ nhiều bữa (tránh ăn khối lượng lớn vì gây tăng kích thích ruột).
Khi khỏi bệnh: tăng thêm 1 bữa cho trẻ so với bình thường trong 2 tuần để đảm bảo phục hồi cân nặng.
Chế độ ăn của trẻ chia theo độ tuổi
Trẻ dưới 6 tháng tuổi
Tiếp tục cho bú mẹ bình thường và tăng số lần bú. Vì sữa mẹ vẫn được dung nạp rất tốt khi bị tiêu chảy, giúp trẻ nhanh khỏi.
Nếu không có sữa mẹ thì cho trẻ ăn sữa công thức mà trước đó trẻ vẫn ăn nhưng cho ăn tăng dần và ăn nhiều bữa trong ngày. Cho ăn ít nhất 3 giờ một lần.
Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên
Ngoài bú sữa mẹ, nên cho trẻ ăn những thực phẩm dễ tiêu hoá như: sữa chua, hoa quả…
Bữa ăn vẫn cần có chất béo để tăng thêm năng lượng trong khẩu phần.
Trong thời gian này nên cho trẻ ăn các loại thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, các món ninh, hầm nhừ, cơm nát.
Thức ăn cần nấu kỹ, vệ sinh, cho ăn ngay sau khi nấu.
