Điều chỉnh lối sống trong đó bao gồm thay đổi chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị hiệu quả tình trạng này.
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng
Rối loạn chuyển hóa lipid máu là khi có một hoặc nhiều rối loạn sau: tăng cholesterol toàn phần trong máu, tăng triglycerid máu, tăng LDL-cholesterol hoặc giảm HDL-cholesterol máu. Đa số các trường hợp rối loạn chuyển hóa lipid máu là do dinh dưỡng không hợp lý: ăn quá nhiều mỡ động vật, ăn nhiều thức ăn chứa cholesterol (nội tạng động vật, mỡ động vật, bơ sữa toàn phần, lòng đỏ trứng), thói quen uống rượu bia, hút thuốc lá... Vì vậy, người bị rối loạn lipid máu ngoài việc sử dụng thuốc còn cần có một chế độ ăn uống hợp lý, kết hợp luyện tập thể dục thể thao thường xuyên để điều trị bệnh tích cực, hiệu quả.
Xây dựng chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu
Trong điều trị các rối loạn chuyển hóa lipid máu, để giúp giảm cholesterol máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành, chế độ ăn phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
Giảm tổng năng lượng ăn vào trong ngày để giảm cân theo chỉ số khối cơ thể BMI nếu có tình trạng thừa cân, béo phì. Một số trường hợp rối loạn chuyển hóa lipid nhẹ, bệnh có thể ổn định sau khi bệnh nhân áp dụng chế độ ăn giảm cân. Người bệnh cần giảm năng lượng từng bước một, mỗi tuần giảm khoảng 300kcal so với khẩu phần trước đó cho tới khi đạt được năng lượng tương ứng với chỉ số BMI.
Giảm lượng chất béo (lipid) theo BMI, chất béo chỉ nên chiếm 15 - 20% tổng năng lượng. Hạn chế tiêu thụ các chất béo bão hòa, thay vào đó, nên ăn các chất béo không bão hòa.
Đảm bảo lượng protein chiếm khoảng 12 - 20% tổng năng lượng, bao gồm đạm động vật và đạm thực vật. Tăng lượng đạm (protein) bằng cách ăn thịt ít béo và các sản phẩm chế biến từ đậu nành vì chúng chứa nhiều estrogen thực vật và isoflavones có tác dụng giảm nồng độ cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol và triglyceride trong cơ thể.
Sử dụng ngũ cốc kết hợp với khoai củ, chiếm khoảng 55 - 60% năng lượng khẩu phần. Người bệnh rối loạn lipid máu nên ăn gạo lứt, hạt nguyên vỏ để cung cấp thêm chất xơ cho cơ thể, góp phần đào thải cholesterol nội sinh ra ngoài.
Ăn nhiều rau quả, khoảng 500g/ngày để cung cấp đủ vitamin, khoáng chất và chất xơ cho cơ thể. Người bệnh nên sử dụng các loại rau củ quả giàu chất chống oxy hóa để giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành như: thực phẩm giàu vitamin E, beta-carotene, vitamin C và selen...
Ăn nhạt khi có bệnh kèm theo như: tăng huyết áp, suy tim...
Chia thành nhiều bữa nhỏ, tối thiểu 5 bữa/ngày, mỗi bữa cách nhau tối thiểu 3 giờ và cần đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm chính nhưng giảm tối đa lượng chất béo, đồng thời tăng rau và trái cây ít ngọt.
Cung cấp đủ 2 - 2,5 lít nước/ngày.
Các thực phẩm người bị rối loạn lipid máu nên bổ sung trong chế độ ăn uống.
Nên lựa chọn và hạn chế những thực phẩm nào?
Trên thực tế, có nhiều loại thực phẩm có tác dụng giảm lipid máu, đôi khi giúp bệnh nhân bị rối loạn lipid máu nhẹ không cần sử dụng thêm thuốc để điều trị bệnh như: ngũ cốc chế biến thô; sữa không béo, không đường; thịt nạc hoặc thịt gia cầm không da; các loại hạt có dầu; cá; dầu thực vật không bão hòa... Tỏi, hành tây, các loại rau củ quả (đậu tương, dưa chuột, súp-lơ, mướp đắng, cà rốt, các loại nấm, táo, kiwi) cũng rất tốt cho người bị bệnh này.
Khi chăm sóc bệnh nhân rối loạn lipid máu, nên hạn chế cho bệnh nhân ăn các loại thực phẩm sau: mỡ động vật, da, thịt động vật chưa lọc mỡ, gạch cua, gạch tôm; sữa béo nguyên kem; sữa đặc có đường, sữa có đường; lòng đỏ trứng, bơ, pho mát...; thịt gia cầm chưa bỏ da; Các loại bánh làm từ lòng đỏ trứng và mỡ bão hòa; hạn chế đường, mật; nội tạng động vật như: gan, tim, thận, óc, lá lách, dạ dày...; đồ ăn chế biến sẵn nhiều chất béo như phô mai, xúc xích, thịt nguội...; dầu thực vật nhiều chất béo bão hòa; bơ thực vật; các loại đồ chiên rán sẵn, đồ ăn nhanh bao gồm cả mì ăn liền...; hạn chế ăn tinh bột.
Ngoài ra, người bệnh rối loạn lipid máu còn cần bỏ thuốc lá, hạn chế uống rượu bia, tránh căng thẳng thần kinh và có chế độ tập luyện thể dục thể thao đều đặn... Tập luyện tích cực sẽ giúp giảm cân, giảm huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành.
Trong trường hợp việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt không làm giảm lượng cholesterol máu, bệnh nhân cần sử dụng thuốc hạ cholesterol máu theo chỉ định của bác sĩ. Đặc biệt, mỗi người cần chú ý tới việc thăm khám sức khỏe định kỳ, kiểm tra mỡ máu nếu có nguy cơ cao mắc rối loạn lipid máu để phòng ngừa nguy cơ gặp phải những biến chứng khó lường.