Chế độ ăn không hợp lý bao gồm nhiều chất béo, đặc biệt là các axit béo no và cholesterol sẽ làm tăng cholesterol máu là tiền đề của các bệnh tim mạch, cao huyết áp.
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong điều trị hạ cholesterol máu để ngăn ngừa vữa xơ động mạch và bệnh mạch vành với các nguyên tắc sau:
l. Giảm tổng lượng năng lượng trong ngày để giảm cân nhằm có chỉ số BMI thích hợp nếu có thừa cân, béo phì:
Giảm năng lượng của khẩu phần ăn từng bước một, mỗi tuần giảm khoảng 30 kcal so với khẩu phần ăn của bệnh nhân cho đến khi đạt năng lượng tương ứng với mức BMI.
Cần theo dõi cân nặng và BMI để điều chỉnh tổng lượng calo hàng tháng hoặc hàng quí đề phòng giảm cân quá nhanh hoặc quá nhiều. Khi giảm cân quá nhanh và quá nhiều sẽ làm cho cơ thể mệt mỏi, suy nhược có thể còn nguy hiểm tới sức khỏe.
 Rau quả chứa nhiều chất xơ. |
2. Giảm lượng chất béo (lipid) ăn vào.
- Tuỳ theo BMI, chất béo chỉ nên chiếm 15 - 20% tổng năng lượng với tỷ lệ sau: Chất béo no chiếm 1/3 tổng số chất béo, 1/3 là acid béo chưa no nhiều nối đôi và 1/3 còn lại là acid béo chưa no một nối đôi.
- Nên dùng dầu lạc, dầu olive, dầu đỗ tương thay cho mỡ và nên ăn các hạt có dầu như: vừng, lạc, hạt dẻ, hạt bí ngô để cung cấp các acid béo không no có nhiều nối đôi omega 3, omega 6. Nếu có điều kiện nên bổ sung dầu cá thiên nhiên vì chứa nhiều acid béo chưa no.
- Loại bỏ các thức ăn nhiều acid béo no như mỡ, bơ, nước luộc thịt.
BMI từ 25-29,9: Năng lượng đưa vào là 1.500 kcal/ngày. BMI từ 30- 34,9: Năng lượng đưa vào là 1.200 kcal/ngày. BMI từ 35-39,9: Năng lượng đưa vào là 1.000 kcal/1ngày. BML lớn hơn hoặc bằng 40 thì năng lượng đưa vào là 800 kcal/ngày. |
3. Tăng lượng đạm (protein): Sử dụng thịt ít béo như thịt bò nạc, thịt gà nạc bỏ da, thịt lợn thăn, nên dùng cá, đậu đỗ. Nên ăn các sản phẩm được chế biến từ đậu tương: sữa đậu tương, đậu phụ, tào phớ, bột đậu tương, sữa chua đậu tương... thực phẩm làm từ đậu tương chứa nhiều estrogen thực vật hoặc isoflavon làm giảm đáng kể nồng độ cholesterol toàn phần, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LĐL) và triglycerid (là những thành phần làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch). Cơ quan FDA của Mỹ đã đưa ra khuyến cáo: Để giảm các nguy cơ của bệnh tim mạch, nên tiêu thụ ít thất 25g đậu tương/ngày dưới bất cứ hình thức nào. Tuy nhiên, lượng đạm cũng không nên tăng quá nhiều so với bình thường sẽ dẫn đến các rối lọan chuyển hóa khác, chỉ nên ăn tăng thêm khoảng 1/6 (15%) so với bình thường.
4. Vai trò của các axit béo chưa no có nhiều nối đôi: Những thí nghiệm lâm sàng đánh giá hiệu quả của chế độ ăn ít axit béo no, nhiều axit béo chưa no có nhiều nối đôi với tỷ lệ mắc xơ vữa động mạch đã cho thấy rõ hiệu quả làm giảm cholesterol máu của các axit béo chưa no có nhiều nối đôi. Trong những năm gần đây, đã có nhiều nghiên cứu và chứng minh về vai trò tích cực của các loại axit béo Omega-3 và Omega-6 đối với giảm cholesterol máu và phòng chống các bệnh tim mạch. Các loại cá, dầu cá chứa nhiều axit béo Omega-3 như EPA(Eicosapentaenoic), DHA(Docosahessaenoic), các dầu thực vật (dầu đậu nành, dầu ngô, dầu vừng...) giàu axit béo Omega-6. Các nghiên cứu cho thấy các axit béo trên không những làm giảm cholesterol mà còn có tác dụng tốt để phòng chứng loạn nhịp tim, huyết khối và góp phần điều chỉnh huyết áp. Do vậy, để giảm cholesterol máu, nên ăn cá 2 - 3 lần/tuần, sử dụng dầu thực vật dưới dạng trộn xa lát hay xào thức ăn (cho dầu vào đảo đều trước khi bắc nồi thức ăn ra khỏi bếp).
5. Vai trò của chất xơ: Chất xơ có vai trò rõ rệt làm giảm nguy cơ tăng cholesterol máu và mắc bệnh về tim mạch. Người ta ví chất xơ như là cái chổi quét ra khỏi cơ thể cholesterol và các chất độc hại. Bữa ăn hàng ngày nhất thiết phải có rau, quả tươi. Nên ăn đa dạng phối hợp nhiều loại rau, củ, quả. Khi bị tăng huyết áp hay cholesterol cao, nên ăn nhiều rau, quả tươi hơn để bổ sung các vitamin, đặc biệt là kali giúp làm hạ huyết áp và chất xơ giúp làm giảm cholesterol máu.
TS. Hoàng Kim Thanh (Viện Dinh dưỡng Quốc gia)