Nhiều hệ lụy từ tài khoản "ảo"
Có nhu cầu mua một chiếc xe ô tô để đi lại, anh T.N.G (Nam Từ Liêm, Hà Nội) không chỉ tham khảo xe ở showroom mà còn tìm đọc thông tin ở nhiều trang web, cũng như trên các trang mạng xã hội (MXH). Trong một lần lướt Facebook, anh T.N.G đã bắt gặp một bài viết rao bán ô tô mới với giá rất rẻ. "Cân đo, đong đếm" với nguồn kinh phí hạn hẹp, đọc được thông tin xe mới, đúng nhu cầu mà giá lại rẻ bất ngờ, là nguyên nhân khiến anh T.N.G bị dính vào trò lừa trên mạng, và mất một khoản tiền không nhỏ.
Đoạn tin nhắn giữa anh T.N.G và tài khoản Facebook "ảo".
"Sau cuộc trò chuyện cũng như những thông tin thuyết phục từ đối tượng lừa đảo này, tôi đã chuyển một khoản tiền cọc. Ngay sau đó tôi đã bị người này chặn liên lạc. Khi bình tĩnh nghĩ lại sự việc, tôi mới nhận ra mình đã bỏ quên những dấu hiệu của lừa đảo. Đó là trang Facebook cá nhân của người này không hề có hình ảnh hay thông tin gì về chủ tài khoản, mà chỉ có hình ảnh và thông tin xe, có thể dễ dàng kiếm được ở trên mạng", anh T.N.G nói.
Chị H.T.H (Cầu Giấy, Hà Nội), là mẹ đơn thân một con nhiều năm. Với mong muốn tìm kiếm một người đàn ông không chỉ là chỗ dựa tinh thần cho mình mà còn có thể mang lại tình cảm của người cha cho con, chị H đã mở lòng, nói chuyện với nhiều người trên MXH. Kể về lần bị lừa đảo gần nhất do trò chuyện với một người lạ trên mạng, chị H chia sẻ: "Ban đầu, người này bình luận vào những bài viết trên Facebook của tôi. Nhìn ảnh đại diện cũng là một người tử tế, với lại cách nói chuyện thú vi, tôi đã trò chuyện với người này qua tin nhắn một thời gian, lâu dần cũng nảy sinh tình cảm.
Vì yêu xa, những món quà người này tặng tôi đều có người giao hàng chuyển tới. Một lần vào dịp sinh nhật, người này cũng đặt một món quà và có người chuyển tới như trước. Nhưng lần này, tôi phải thanh toán số tiền là 6 triệu đồng. Khi gọi điện hỏi, anh ta bảo tài khoản đang bị lỗi, tôi cứ chuyển tiền sau đó anh ta sẽ chuyển lại. Mở món quà ra, chẳng có gì ngoài một chiếc ốp điện thoại. Tôi có liên lạc với anh ta ngay sau đó, nhưng không được. Lúc đó, tôi mới biết mình đã bị lừa".
Thách thức với việc định danh tài khoản MXH
Trước thực trạng lừa đảo, đăng thông tin sai lệch, giả mạo… trên các trang MXH diễn ra phổ biến, nhiều ý kiến cho rằng cần phải định danh toàn bộ tài khoản người dùng, để ngăn chặn những hệ lụy từ các tài khoản MXH ảo.
Theo TS. Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, việc có thể tồn tại những tài khoản MXH không rõ danh tính hay còn gọi là tài khoản MXH ảo, sẽ làm cho ý thức xã hội của người dùng bị triệt tiêu. Vì vậy, dễ dàng tạo điều kiện cho người ta văng tục, chửi bậy, lăng mạ, xúc phạm nhau bằng lời lẽ trên không gian mạng.
TS. Phan Văn Kiền.
"Hơn nữa, với tính chất ảo của MXH, rất dễ tạo điều kiện cho những đối tượng kinh doanh buôn bán không chính đáng, lừa đảo người tiêu dùng. Đặc biệt, một số đối tượng đã lợi dụng sự cả tin hay thao túng tâm lý người dùng để lừa tiền. Thực ra, định danh tài khoản MXH nếu làm được, tôi nghĩ sẽ rất tốt. Vì nó sẽ tăng tính trách nhiệm của người dùng đối với tài khoản mà mình đăng ký", TS Kiền phân tích.
Đồng quan điểm, anh Ngô Minh Hiếu, một chuyên gia an ninh mạng của tổ chức Chống lừa đảo cho biết, nếu chúng ta có thể định danh tất cả các tài khoản MXH có hiện nay, thì sẽ hạn chế rất nhiều nạn lừa đảo trên không gian mạng. Tuy nhiên, để làm được điều này không hề dễ dàng.
"Định danh một tài khoản thật hay không phải thông qua rất nhiều trường dữ liệu khác nhau như: Số điện thoại, thông tin danh tính cá nhân (ngày tháng năm sinh, số căn cước công dân, địa chỉ, hình ảnh thực tế của chủ tài khoản)…
Hiện nay ở Việt Nam, các nền tảng MXH chủ yếu là đa quốc gia và xuyên biên giới. Những tiêu chuẩn và bảo mật thông tin cá nhân cũng theo luật quốc tế. Hầu như rất khó có thể can thiệp định danh bằng thông tin danh tính người khác, để xác minh chính chủ, nếu không có sự phối hợp của các tổ chức nền tảng MXH. Khi không có sự phối hợp, như một số nước trên thế giới, họ chỉ có cách không cho phép nền tảng đó được hoạt động, và tự xây dựng, phát triển nền tảng MXH của riêng mình", anh Hiếu nói.
Để giải quyết những hệ lụy từ những tài khoản ảo trên MXH, bên cạnh ý kiến đề xuất định danh tài khoản người dùng, theo TS Kiền, chúng ta cũng cần tính đến việc giáo dục khả năng, ý thức sử dụng MXH cho mọi người.
"Một trong những cơ chế để tin giả, lăng mạ, lừa đảo lan truyền, nhân rộng là do chính người dùng tiếp tay và cổ súy cho nó. Đa phần, việc làm này là vô thức bởi do nhiều người không lường trước được những nguy cơ đến từ MXH. Hầu hết mọi người bị rơi vào trường hợp đấy là do thiếu hiểu biết hoặc là tò mò.
Việc giáo dục năng lực và ý thức sử dụng MXH cho người dùng là một việc cực kỳ quan trọng. Tôi nghĩ bắt đầu từ học sinh tiểu học phải giáo dục về điều này. Như thế về lâu về dài, chúng ta mới có thế hệ công dân được giáo dục về ý thức và năng lực sử dụng MXH", TS Kiền nêu quan điểm.
Dưới góc nhìn pháp lý, luật sư Nguyễn Văn Nam - Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, tại Việt Nam hiện nay, Đảng, Nhà nước có chủ trương, chính sách đảm bảo quyền tự do ngôn luận của mỗi công dân nhưng với một số sự việc xảy ra vừa qua trên MXH, một số cá nhân đã có hành vi lợi dụng các quyền tự do dân chủ, xâm phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của người khác dẫn đến việc bị xử lý theo các quy định pháp luật và tình trạng này hiện nay diễn ra phức tạp, khó lường, khó kiểm soát, có nguy cơ gây mất an toàn, ảnh hưởng văn hóa trên không gian mạng.
Không thể phủ nhận được sức ảnh hưởng của MXH đối với mỗi người dùng như đưa tin tức, hình ảnh, kết nối bạn bè, giải trí… Bởi, bất kỳ ai cũng có quyền dùng MHX, sử dụng không chỉ một mà có thể nhiều tài khoản MXH để đăng bài, bình luận, livestream…Họ có quyền đưa ra các ý kiến, thông tin của mình, những thông tin này chưa được kiểm chứng bởi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, gây hoang mang dư luận hoặc những thông tin có nội dung vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của chủ thể khác…
Độ tuổi sử dụng các trang MXH tại Việt Nam hiện nay cũng không có giới hạn cụ thể, người dùng MXH đơn giản chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh có thể dễ dàng thiết lập, sử dụng MXH…Đặc biệt, một số đối tượng sử dụng MXH để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người khác.
"Do đó, quan điểm cá nhân của tôi cần thiết phải định danh đối với tài khoản MXH của mỗi người dùng, việc này giúp các cơ quan Nhà nước dễ dàng quản lý với người dùng trên không gian mạng, giúp hạn chế người sử dụng MXH vi phạm pháp luật trên không gian mạng và thực tế hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc đã thực hiện việc này. Vì vậy, dưới lăng kính của tôi, Việt Nam cần sớm đưa ra lộ trình thời gian thực hiện việc này", luật sư Nam nêu quan điểm.
