Tùy vào nguyên nhân mà có cách điều trị khác nhau để mang lại hiệu quả bền vững lâu dài. Ưu tiên điều trị bằng các phương pháp để giúp người nam giới, cặp vợ chồng của họ có thể có thai tự nhiên, không nên quá lạm dụng các biện pháp kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Trong trường hợp khó, biết là chưa thể điều trị được, cần tư vấn các phương pháp xin tinh trùng, xin con nuôi để cho họ đỡ mất thời gian tiền của cũng như cơ hội của người vợ…
Nguyên nhân do viêm nhiễm đường sinh dục
Cần điều trị dứt điểm tình trạng viêm này càng sớm càng tốt. Nếu liên quan đến các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục thì cần điều trị tất cả các bạn tình. Ở nam giới hay gặp tình trạng viêm quy đầu và bao quy đầu, viêm niệu đạo, viêm tiền liệt tuyến, viêm tinh hoàn, mào tinh hoàn…
Việc điều trị dứt điểm tình trạng viêm sẽ đem lại nhiều lợi ích như: Giúp họ có thể thụ thai sớm cũng như giảm thiểu được những tác hại của tình trạng viêm, độc tố của vi khuẩn, virus, kí sinh trùng lên tinh trùng, lên cấu trúc đường sinh dục, cũng như hạn chế biến chứng gây tắc, bán tắc đường dẫn tinh.
Hình ảnh giãn tĩnh mạch tinh
Viêm nhiễm do nhiễm khuẩn
Phổ vi khuẩn ở đường sinh dục gồm cả các nhóm vi khuẩn đường tiêu hóa, da niêm mạc và các loại vi khuẩn nội bào (Chlamydia, Ureplasma, Mycoplasma…). Cần sử dụng kháng sinh kết hợp để diệt nhóm vi khuẩn nội bào vừa không hại đến tinh trùng như nhóm quinonlone (ciprofloxacine, levofloxacine, ofloxacine..), nhóm cephalosporine thế hệ 2, 3 như (cefuroxime, cefixime, ceftriaxone…) phối hợp doxycycline, azithromycine…
Ngoài ra, cần dùng thêm thuốc tại chỗ trong các trường hợp viêm quy đầu bao quy đầu, da bìu như: Gentamycine, clotrimazol, betamethasone…
Đối với những trường hợp xác định được nguyên nhân là các vi khuẩn đặc biệt như lậu, Chlamydia cần phải sử dụng những thuốc đặc trị theo phác đồ đã được khuyến cáo để tránh kháng thuốc.
Đối với trường hợp viêm tinh hoàn do quai bị
Cần có tiếp cận việc đông trữ tinh trùng sớm để dự phòng trong trường hợp virus quai bị gây tổn thương hoàn toàn tế bào mầm và không còn tinh trùng về sau. Người bệnh sau khi điều trị ổn định đợt viêm cấp ở tinh hoàn nên đến ngay cơ sở chuyên khoa có ngân hàng tinh trùng để đông tinh. Sau 3 tháng, 6 tháng kiểm tra lại tinh dịch đồ nếu tinh trùng vẫn còn nhiều có thể hủy mẫu đông tinh trên.
Do rối loạn hormon sinh sản
Thiếu hụt các hormon tuyến dưới đồi, tuyến yên
Bổ sung các hormon tuyến yên như LH, FSH, gonadotropin (HMG được chiết xuất từ nước tiểu của phụ nữ mãn kinh có thành phần LH và FSH tương đương) hay tuyến dưới đồi như GnRH. Trường hợp suy tuyến yên làm suy toàn bộ tuyến sinh dục nên điều trị đơn thuần bằng LH hoặc hormon có tác dụng tương tự như LH là HCG dùng liều 1500-5000 IU trong 6 tháng, thậm chí cả năm cho đến khi xuất hiện tinh trùng rồi mới bổ sung FSH, HMG (Puregon, Menogon…) để giảm bớt chi phí điều trị cho người bệnh.
Tăng prolactin
Đây là nguyên nhân vô sinh nam giới khá thường gặp do rối loạn nội tiết tuyến yên. Sử dụng các thuốc làm hạ prolactin như: Bromocriptine, cabergoline…sẽ giúp quá trình sinh tinh và tình dục của nam giới tốt lên.
Giảm testosteron
Hiện nay Tổ chức Y tế thế giới, Hội Niệu khoa châu Âu, Hội Niệu khoa Hoa Kỳ đều không khuyến cáo sử dụng testosteron để điều trị vô sinh nam dù cho những người này họ có thiếu hụt testosteron, bởi việc bổ sung testosteron ngoại sinh sẽ làm tinh hoàn lười sản xuất testosteron và do đó tinh trùng không được sản xuất. Phương pháp điều trị này chủ yếu dùng các thuốc để làm tăng testosteron nội sinh như: Gonadotropins (HMG); HCG (pregnyl, IVF - C); nhóm kháng estrogen như clomiphen citrate, tamoxiphene; nhóm ức chế men aromatase như arimidex, letrozole…
Tăng estrogen
Sử dụng nhóm ức chế men aromatase sẽ làm hạn chế chuyển testosteron thành estrogene và làm tăng nồng độ testosteron nội sinh lên sẽ giúp cho tinh trùng cải thiện tốt hơn.
Nguyên nhân do rối loạn cương
Rối loạn cương làm cho người nam giới khó hoặc không thể duy trì sự cương cứng cần thiết để hoàn thành cuộc giao hợp. Sử dụng các thuốc điều trị rối loạn cương để giúp người nam giới có thể cương cứng tốt và dễ dàng xuất tinh. Các thuốc thường được sử dụng như nhóm ức chế men PDE5: Sildenafil, vadenafil, tadalafile… Các thuốc này thường được uống trước khi quan hệ tình dục 30 - 60 phút. Hiệu quả của việc dùng thuốc này lên tới 80% các trường hợp rối loạn cương do bất cứ nguyên nhân gì. Trong trường hợp dùng các thuốc này chưa hiệu quả cần chuyển bệnh nhân đến chuyên khoa, tránh sử dụng nhiều loại thuốc ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng.
Sử dụng thuốc kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ để trị các bệnh nhiễm khuẩn sinh dục.
Do rối loạn xuất tinh
Rối loạn xuất tinh như xuất tinh muộn, không xuất tinh thường ít gặp và hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, cần xem xét cả yếu tố tâm lý và thăm dò một cách đầy đủ để tìm nguyên nhân, các nguyên nhân hay gặp là do thiếu testosteron và tăng prolactin. Vì vậy cần dùng thuốc làm tăng testeosteron (đối với trường hợp thiếu testosteron) hay thuốc làm giảm prolactin (đối với trường hợp tăng prolactin).
Nguyên nhân do bệnh lý về gene di truyền
Phần lớn các bệnh này hiện nay đều thuộc nhóm bệnh khó điều trị và chưa có biện pháp điều trị hiệu quả.Việc xin tinh trùng là điều nên làm sớm và cần được tư vấn đầy đủ cho vợ chồng người bệnh để tránh những điều trị tốn kém mất thời gian, mất cơ hội cho người vợ.
Riêng đối với người bệnh Klinefelter (47XXY), hiện nay thế giới đã báo cáo nhiều ca bệnh điều trị thành công bằng phương pháp phẫu thuật vi phẫu tìm tinh trùng, sau đó tiêm trực tiếp tinh trùng đã tìm thấy với noãn của người vợ (MicroTESE/ICSI), nhưng ở Việt Nam hầu như chưa thấy có báo cáo. Có lẽ cần có chương trình phát hiện sớm và điều trị hormon thay thế cho họ ngay từ khi dậy thì mới có thể giúp họ có cơ hội làm cha của chính mình. Bởi hiện nay đa phần người bệnh Klinefelter ở nước ta được phát hiện quá muộn chủ yếu khi lấy vợ một vài năm không có con đi khám hiếm muộn mới phát hiện.
Đối với người mất đoạn nhiễm sắc thể Y (AZF vùng a, b, c, d), một số trường hợp may mắn mất đoạn nhiễm sắc thể Y ở đoạn c, d có tiên lượng tìm thấy tinh trùng và người bệnh có cơ hội có em bé chính chủ bằng phương pháp MicroTESE/ICSI. Còn đối với mất đoạn a, b thì hầu như không tìm thấy tinh trùng.
Trường hợp mất đoạn nhiễm sắc X gây suy tuyến yên, suy tinh hoàn (hội chứng Kalman) có thể điều trị có tinh trùng bằng việc bổ sung các hormon tuyến yên (gonadotropine).
Có thể nói việc điều trị vô sinh nam không hề đơn giản, đây là khía cạnh còn khá mới đòi hỏi người thầy thuốc phải có chuyên môn sâu, rộng cần tích hợp nhiều chuyên khoa khác nhau (nội khoa, ngoại khoa, sản khoa, hỗ trợ sinh sản, gene di truyền…) để đánh giá đầy đủ và xác định rõ nguyên nhân cũng như căn cứ vào nhu cầu mong mỏi, tuổi tác điều kiện thực tế rồi lên kế hoạch điều trị để giúp người bệnh có kết quả cao.
