Rối loạn tiêu hóa rất thường gặp ở người cao tuổi, tỷ lệ mắc bệnh cao và ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe thể chất, suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống của người cao tuổi.
Tại sao người cao tuổi dễ bị rối loạn tiêu hóa?
Có thể nói rằng, cùng với tuổi tác thì các cơ quan của cơ thể nói chung và hệ tiêu hóa nói riêng đều bị suy giảm chức năng dù ít dù nhiều. Người cao tuổi dễ mắc các bệnh đường tiêu hóa do nhiều nguyên nhân: Thứ nhất là do chức năng cơ học của hệ tiêu hóa bị suy yếu như răng yếu nên không nhai kỹ được thức ăn, nhu động của thực quản yếu nên hay bị nghẹn, nhu động dạ dày, ruột suy giảm nên việc nhào trộn và vận chuyển thức ăn bị chậm; tiếp theo là chức năng tiết các dịch tiêu hóa như nước bọt, dịch vị, dịch tụy, dịch mật, dịch ruột cũng bị giảm đáng kể cả về số lượng và chất lượng nên khả năng tiêu hóa thức ăn bị kém, bên cạnh đó, các lớp niêm mạc đường tiêu hóa cũng suy giảm do tuổi tác, các mạch máu tưới các cơ quan tiêu hóa bị xơ vữa nên lượng máu tới các cơ quan này bị giảm sút từ đó dẫn đến việc hấp thu các chất rất kém.
Cũng phải kể đến chức năng của các cơ quan khác có ảnh hưởng rất lớn đến hấp thu và nhu động ruột như hệ thần kinh, hệ nội tiết, đặc biệt là tuyến giáp cũng đều bị giảm chức năng ở người cao tuổi, hệ miễn dịch cũng yếu đi ở người cao tuổi và cuối cùng, người cao tuổi thường có nhiều bệnh mạn tính kèm theo như: xơ gan, viêm tụy mạn, suy tim, bệnh phổi mạn tính... Tất cả những điều này khiến cho người cao tuổi dễ mắc các bệnh mạn tính đường tiêu hóa như nuốt sặc, nghẹn, ăn không ngon, đầy bụng chướng hơi, tiêu chảy, viêm loét dạ dày tá tràng, táo bón…
Điều trị dễ hay khó?
Những rối loạn tiêu hóa ở người cao tuổi nếu chỉ bị trong thời gian ngắn khoảng 2 - 3 ngày thì nhìn chung không gây biến chứng gì đặc biệt nếu được điều trị kịp thời và dứt điểm. Nhưng khi tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài quá lâu, sẽ có rất nhiều hệ lụy như những rối loạn nuốt có thể gây viêm phổi do sặc, nuốt nghẹn hoặc hội chứng kém hấp thu kéo dài khiến cho việc cung cấp chất dinh dưỡng bị thuyên giảm và bệnh nhân sẽ bị suy kiệt. Từ đó, bệnh nhân dễ dàng bị nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiết niệu... cũng như suy dinh dưỡng sẽ làm nặng thêm các bệnh mạn tính đang có. Tiêu chảy cấp hoặc mạn đều gây mất nước, mất điện giải khiến cơ thể suy kiệt nhanh chóng.
Ngoài ra, chất lượng cuộc sống của người bệnh cũng bị giảm sút do cơ thể mệt mỏi, đau đớn, ăn uống kém ngon, lúc nào cũng lo lắng về bệnh tật dẫn đến đau đầu, mất ngủ triền miên, mất hứng thú với cuộc sống, mất tập trung, dễ cáu gắt…
Nhìn chung, đối với những bệnh lý rối loạn tiêu hóa có tính chất cấp tính như tiêu chảy do nhiễm độc hoặc nhiễm khuẩn, đầy bụng chướng hơi do thức ăn… thì có thể dễ dàng xử trí. Nhưng đối với những triệu chứng rối loạn tiêu hóa có tính chất mạn tính, có nguyên nhân do bệnh lý tổn thương - thoái hóa của các cơ quan tiêu hóa như gan mật, tụy, dạ dày ruột hoặc do các cơ quan như nội tiết chẳng hạn thì việc điều trị có phức tạp hơn và phải tìm đúng nguyên nhân để xử trí.
Dự phòng rối loạn tiêu hóa ở người cao tuổi
Có thể dự phòng rối loạn tiêu hóa ở người cao tuổi bằng một số biện pháp như tuân thủ một chế độ ăn hợp lý: hạn chế mỡ động vật, thay bằng dầu thực vật; không nên ăn quá nhiều các loại thịt đỏ khó tiêu như thịt bò, thịt trâu, thịt cừu. Người cao tuổi nên dùng những thực phẩm vừa đảm bảo cung cấp đủ chất lại vừa dễ tiêu như quả tươi, rau xanh, ngũ cốc, hạt vừng, lạc. Người cao tuổi có thể ăn những loại quả như đu đủ, chuối, cam vắt nước vừa dễ nhai nuốt vừa cung cấp đủ các loại vitamin và các chất điện giải như kali. Người cao tuổi cũng phải ăn thêm một cơ số chất đạm, là những loại đạm dễ tiêu như tôm cá, thịt lợn và chất béo như dầu thực vật.
Thức ăn nên chế biến kỹ đảm bảo vệ sinh và độ chín cần thiết. Không nên ăn những thức ăn chế biến dưới dạng tái, gỏi bởi vì những loại thức ăn này rất dễ gây chướng bụng đầy hơi. Không nên ăn dồn ép mà nên chia nhỏ bữa sao cho số lượng vừa đủ, đảm bảo đều đặn hàng ngày theo qui tắc “ngon không ăn thêm, chán không bỏ bữa”. Khi ăn người cao tuổi nên tập trung, tránh vừa ăn vừa xem tivi, vừa ăn vừa nói chuyện… làm phân tâm, dễ gây sặc, nghẹn. Tránh ăn những thức ăn lạ mà cơ thể chưa quen. Thức ăn luôn đảm bảo nóng sốt sẽ giúp cho quá trình tiêu hóa và hấp thu được dễ dàng. Tốt nhất là không uống rượu, bia hoặc các đồ uống có cồn khác. Và một điều hết sức quan trọng là khi thấy có các biểu hiện rối loạn tiêu hóa kéo dài, các cụ nên khẩn trương tới ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị.
Tập luyện thể dục nhẹ nhàng, tăng cường vận động phù hợp với sức khỏe, khí công dưỡng sinh…cũng là những biện pháp tốt giúp cho việc tiêu hóa ở người cao tuổi được dễ dàng.
Tiến sĩ, Bác sĩ Vũ Đức Định
Những loại bệnh tiêu hóa hay gặp ở người cao tuổi
Trong số những rối loạn tiêu hóa ở người cao tuổi, thường hay gặp nhất là vấn đề kém hấp thu dẫn đến các triệu chứng như ăn uống không ngon miệng, đầy bụng chướng hơi, tiếp theo các rối loạn về nhai nuốt như khó nhai, nuốt sặc, nghẹn, nuốt đau. Người cao tuổi cũng hay bị các bệnh viêm teo, viêm loét dạ dày - tá tràng, viêm đại tràng, táo bón, rối loạn đại tiện, tiêu chảy cấp.
