Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng trong phòng, chống HIV/AIDS. Không chỉ dừng lại ở việc mở rộng tiếp cận điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV), ngành y tế còn chú trọng đến các dịch vụ điều trị đồng nhiễm HIV với các bệnh khác, đặc biệt là viêm gan B, viêm gan C và lao...
Đây là những bệnh lý thường gặp ở người nhiễm HIV, nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời sẽ làm tăng nguy cơ tử vong, giảm hiệu quả điều trị ARV và tạo gánh nặng lớn cho xã hội.
1. Đồng nhiễm HIV và những thách thức trong điều trị đồng nhiễm HIV
Tư vấn xét nghiệm viêm gan C và HIV.
Đồng nhiễm HIV với viêm gan B, C hoặc lao là vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng. Viêm gan B, C có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan, trong khi lao là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người nhiễm HIV. Người bệnh vừa sống chung với HIV, vừa mắc thêm các bệnh này sẽ gặp nguy cơ suy giảm miễn dịch nhanh hơn, tình trạng viêm nhiễm phức tạp hơn và chi phí điều trị cũng cao hơn.
Điều trị đồng nhiễm không chỉ là cứu sống người bệnh, mà còn là cách để bảo vệ cộng đồng. Nếu bệnh nhân được phát hiện sớm, điều trị kết hợp ARV với thuốc kháng viêm gan hoặc thuốc chống lao, hiệu quả kiểm soát bệnh tăng lên rõ rệt, giúp người bệnh có cuộc sống khỏe mạnh, ổn định như người bình thường.
2. Điều trị đồng nhiễm - lợi ích cho cả người bệnh và xã hội
Điều trị đồng nhiễm HIV/viêm gan B, C; lao/HIV mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Với người bệnh, đây là cơ hội để giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng nặng như xơ gan, suy gan, lao kê hoặc lao đa kháng thuốc, đồng thời tăng khả năng đáp ứng thuốc ARV, kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Khi được điều trị sớm và đúng phác đồ, nguy cơ lây truyền sang người khác cũng giảm đáng kể.
Với cộng đồng, việc điều trị đồng nhiễm góp phần giảm tỷ lệ mắc mới HIV, viêm gan và lao, đồng thời giảm chi phí y tế dài hạn, hạn chế gánh nặng cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. Đây cũng là cách để xây dựng một xã hội lành mạnh, nhân văn, nơi người nhiễm HIV được chăm sóc toàn diện và không bị kỳ thị.
3. Dịch vụ sẵn có, khuyến khích người dân chủ động tiếp cận
Hiện nay, Việt Nam đã và đang triển khai rộng rãi các dịch vụ chẩn đoán và điều trị đồng nhiễm HIV/viêm gan B, C và lao/HIV. Hầu hết các cơ sở điều trị HIV lớn trên cả nước đều có khả năng xét nghiệm viêm gan, tầm soát lao và cung cấp thuốc điều trị phù hợp.
Người bệnh HIV được khuyến khích xét nghiệm viêm gan B và C định kỳ, trong khi nhiều loại thuốc kháng virus viêm gan C thế hệ mới đã được đưa vào sử dụng với tỷ lệ điều trị thành công cao. Các cơ sở y tế cũng đã tích hợp dịch vụ điều trị lao trong hệ thống HIV, bảo đảm bệnh nhân được phát hiện lao sớm và điều trị ngay. Việc điều trị lao và HIV song song giúp cải thiện đáng kể tỷ lệ sống.
Người bệnh hiện được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ từ bảo hiểm y tế cũng như các chương trình quốc gia. Các loại thuốc, xét nghiệm cần thiết được bảo hiểm y tế chi trả, trong khi nhiều dự án quốc tế hỗ trợ giảm chi phí điều trị viêm gan C hoặc lao kháng thuốc. Sự sẵn có của dịch vụ không chỉ ở tuyến trung ương mà còn được mở rộng đến nhiều cơ sở y tế tuyến tỉnh, huyện, giúp người bệnh dễ dàng tiếp cận, giảm thời gian chờ đợi và chi phí đi lại.
Mặc dù dịch vụ đã được mở rộng nhưng một trong những thách thức hiện nay là tâm lý e ngại, kỳ thị và thiếu thông tin của người dân. Nhiều bệnh nhân chỉ tìm đến bệnh viện khi bệnh đã nặng, gây khó khăn cho điều trị. Do đó, người có nguy cơ nhiễm HIV cần xét nghiệm sớm, người đã nhiễm HIV cần khám định kỳ để phát hiện kịp thời viêm gan hoặc lao. Việc điều trị càng sớm thì hiệu quả càng cao, chi phí càng thấp. Đặc biệt, người bệnh không nên lo lắng về việc thiếu thuốc hoặc dịch vụ, bởi mạng lưới điều trị HIV và đồng nhiễm hiện nay đã được phủ khắp cả nước.
Ngành y tế đặt mục tiêu kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Kết thúc dịch bệnh AIDS không có nghĩa là không còn ca nhiễm mới hay ca tử vong do AIDS, mà đảm bảo rằng AIDS không còn là vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng, với các tiêu chí như số ca nhiễm HIV mới dưới 1.000 ca mỗi năm và tỷ lệ lây truyền từ mẹ sang con dưới 2%.
Để đạt được thành tựu quan trọng này, việc điều trị đồng nhiễm HIV/viêm gan và lao/HIV là một trong số những bước đi chiến lược. Thông điệp rõ ràng được gửi tới toàn cộng đồng là: Mọi người đều có quyền tiếp cận các dịch vụ y tế an toàn, kịp thời và hiệu quả. Do đó, chủ động xét nghiệm, điều trị sớm và xóa bỏ mọi sự kỳ thị chính là hành động thiết thực nhất, không chỉ để bảo vệ bản thân mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe toàn xã hội.
