Điều trị đái tháo đường ở người cao tuổi có gì khác biệt?

1. Vì sao người cao tuổi có nguy cơ cao mắc đái tháo đường?

Mặc dù đái tháo đường là bệnh có yếu tố di truyền và có vai trò rất lớn của gen, nhưng các yếu tố môi trường và lối sống có thể làm gia tăng bệnh đái tháo đường ở người cao tuổi. Hơn nữa, người cao tuổi thường mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp và có thể buộc phải dùng nhiều loại thuốc (như thuốc lợi tiểu thiazid). Các thuốc này tạo điều kiện thuận lợi cho những bất thường tiềm tàng về chuyển hóa glucose phát triển thành đái tháo đường lâm sàng.

Người cao tuổi cũng có tỉ lệ thừa cân, béo phì, đặc biệt béo bụng cao. Đây là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến đái tháo đường type 2.

Như vậy, có thể nói các nguyên nhân chủ yếu làm tăng tỉ lệ mắc đái tháo đường ở người cao tuổi là:

• Thay đổi về chuyển hóa glucose.
• Rối loạn tiết insulin và kháng insulin tăng lên theo tuổi.
• Do phải dùng nhiều loại thuốc có ảnh hưởng đến đường máu.
• Do lối sống tĩnh tại ít hoạt động và người cao tuổi thường có béo phì hoặc thừa cân.

2. Điều trị đái tháo đường ở người cao tuổi như thế nào?

Phần lớn người cao tuổi mắc đái tháo đường type 2. Một người được chẩn đoán đái tháo đường ở tuổi 65 sẽ làm giảm tuổi thọ từ 4-5 năm và có thể tử vong đột ngột gấp 4,5 lần so với người không mắc đái tháo đường.

Những biến chứng thường gặp ở người đái tháo đường là giảm thị lực, cắt cụt chi dưới do bệnh mạch máu ngoại vi, bệnh thần kinh và bệnh nhiễm trùng, bệnh thiếu máu cơ tim, tai biến mạch máu não và suy thận mạn… Ngay ở thời điểm được chẩn đoán bệnh đã có 10-20% biến chứng mạch máu nhỏ (bệnh võng mạc hoặc bệnh thận); 10% bệnh tim mạch và bệnh thần kinh; bệnh tăng huyết áp và nhồi máu cơ tim còn có tỷ lệ cao hơn… Tất cả đều làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Do vậy, việc phát hiện đái tháo đường sớm và điều trị kịp thời sẽ làm giảm mức độ hoặc ngăn chặn các biến chứng của bệnh.

Trong điều trị đái tháo đường ở người cao tuổi, can thiệp lối sống là yếu tố đầu tiên. Trong đó bỏ hút thuốc (với người có hút thuốc), giảm cân (đối với người béo phì) bằng cách kết hợp chế độ ăn cân bằng, hợp lý về dinh dưỡng, giảm các đường đơn và chất béo, tập luyện thường xuyên, đúng kỹ thuật để cải thiện cân nặng cơ thể, tình trạng lipid huyết tương, huyết áp, tăng độ nhạy cảm với insulin và dung nạp glucose của mô đích.

Tuy nhiên, trước khi điều trị, người bệnh cần được bác sĩ đánh giá về hệ tim mạch, hô hấp và cơ xương… để đưa ra chế độ luyện tập hợp lý.

Nhiều người cao tuổi mắc đái tháo đường type 2 đáp ứng tốt chỉ với chế độ ăn và luyện tập mà không cần dùng thuốc. Tuy nhiên, người bệnh cần phải được kiểm soát tốt huyết áp, rối loạn lipid máu bằng thuốc, nếu chế độ ăn và luyện tập không đáp ứng yêu cầu.

Khi tăng đường huyết có triệu chứng lâm sàng và mức đường máu vẫn cao dai dẳng dù đã tuân thủ chế độ ăn và chương trình luyện tập, người bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc.

2.1 Nguyên tắc điều trị đái tháo đường người cao tuổi

• Tránh các nguy cơ hạ hoặc tăng đường huyết.
• Chấp nhận mục tiêu kiểm soát đường huyết tương đối.
• Chăm sóc các biến chứng đái tháo đường.
• Dùng thuốc kiểm soát huyết áp, lipid máu đạt mục tiêu.
• Tránh tình trạng mất nước, suy dinh dưỡng, nhiễm trùng.

2.2 Các thuốc điều trị đái tháo đường người cao tuổi

Nhìn chung, các loại thuốc điều trị đái tháo đường đều có thể dùng cho người cao tuổi. Tuy nhiên, cần dựa vào tình trạng bệnh, đặc điểm của bệnh nhân cũng như bệnh lý mắc kèm mới có liệu pháp điều trị an toàn nhất. Nguyên tắc chung khi dùng thuốc là khởi đầu liều thấp và tăng liều chậm đến khi đạt được mục tiêu hạ đường huyết và ít tác dụng phụ nhất.

- Nếu bệnh nhân không có suy thận, suy tim nặng, thì chọn lựa đầu tay là metformin. Với người bệnh thừa cân, béo phì, metformin thường là thuốc uống hạ đường huyết hàng đầu được sử dụng hoặc bổ sung vào sulfonylurea để hỗ trợ nhằm làm giảm cân nặng.

Metformin bị chống chỉ định khi có tổn thương tim, thận hoặc gan vì nguy cơ nhiễm toan lactic. Các chất ức chế alpha-glucosidase có đặc điểm an toàn; có thể được sử dụng như thuốc hàng đầu, đơn độc hoặc kết hợp với sulfonylurea hoặc metformin và các chất ức chế alpha glucosidase cần được bắt đầu bằng liều thấp và tăng liều dần dần.

- Trong trường hợp chống chỉ định với metformin, có thể dùng các sulfonylurea. Nhóm này là thuốc hàng đầu được sử dụng ở những người không béo. Các sulfonylurea tác dụng ngắn không được ưa dùng vì người bệnh cao tuổi dễ bị hạ đường huyết. Thuốc cần được bắt đầu bằng liều thấp và tăng dần nếu lượng glucose máu không duy trì được ở mức cho phép. Trong quá trình dùng thuốc cần chú ý các dấu hiệu hạ đường huyết.

- Một số thuốc gần đây được đưa vào sử dụng trong lâm sàng, có ít nguy cơ hạ đường huyết hơn và đã được chứng minh là đặc biệt có ích ở người bệnh cao tuổi, như: Thuốc ức chế DPP4, SGLT2. Các chất kích thích bài tiết insulin như repaglinide có thể thích hợp hơn sulfonylurea đối với người cao tuổi vì bắt đầu tác dụng nhanh và thời gian kéo dài tác dụng ngắn, do đó giảm nguy cơ hạ đường máu.

Thuốc sitagliptin (thuốc ức chế DPP4) hoặc sulfonylurea được chọn đầu tay khi metformin không phù hợp.

Linagliptin cũng là thuốc ức chế DPP4, ít nguy cơ hạ đường huyết và an toàn trên thận do đó phù hợp sử dụng cho bệnh nhân đái tháo đường cao tuổi.

Ngoài điều trị kiểm soát tốt đường huyết, thì cần lưu ý điều trị các bệnh cùng phát sinh song song với đái tháo đường.

Mời độc giả xem thêm video: