Mẹ tôi năm nay 56 tuổi, vừa rồi bị sốt, phát ban, đi khám, làm các xét nghiệm được chẩn đoán là nhiễm giun chỉ; bác sĩ kê đơn cho dùng diethyl carbamazin. Tuy nhiên, qua tìm hiểu tôi được biết dùng thuốc này rất nhiều tác dụng phụ, liệu có thuốc gì khác để thay thế không. Tôi xin cảm ơn!
Mai Thị Thơm (Hòa Bình)
Diethyl carbamazin vẫn coi là thuốc được lựa chọn để điều trị giun chỉ bạch huyết trong suốt hơn 40 năm qua. Thuốc tan nhiều trong nước, bền vững ở nhiệt độ cao, bài tiết chủ yếu qua thận, có độc tính thấp, an toàn khi sử dụng trên quy mô rộng. Tỷ lệ khỏi bệnh có liên quan mật thiết với số lượng tổng liều. Có hai cơ chế tiêu diệt giun của thuốc, một mặt thuốc làm giảm hoạt động và gây liệt cơ giun do gây ưu cực hóa, làm giun rời khỏi vị trí cư trú rồi bị tung ra ngoài; mặt khác thuốc làm thay đổi màng ngoài của ấu trùng giun chỉ, làm lộ bề mặt phôi để tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống kháng thể của vật chủ tiêu diệt.
Tuy nhiên khả năng tác dụng của thuốc tới nay vẫn còn chưa thống nhất. Nhiều tác giả cho rằng thuốc có hiệu lực diệt ấu trùng giun chỉ di chuyển dưới da đáng kể nhưng không có tác dụng trên ấu trùng giun chỉ Wuchereria bancrofti thể thủy tinh. Một số tác giả cho rằng thuốc có tác dụng diệt cả giun chỉ trưởng thành ở người.
Tác dụng phụ hay gặp khi dùng thuốc là nhức đầu, khó chịu, chán ăn, mệt mỏi; ít gặp là buồn nôn, nôn, chóng mặt; bên cạnh đó còn có các tác dụng không mong muốn do giun gây ra như phù, ngứa, tổn thương thị giác, sốt, nhức đầu, rối loạn tiêu hóa, khó chịu.
Để giảm các tác dụng không mong muốn, nên dùng liều tăng dần và dùng các corticoid hoặc các thuốc kháng histamin H1 trước để dự phòng.
Hiện nay ngoài diethyl carbamazin, có một số thuốc khác được sử dụng trong điều trị giun chỉ như thibendazole, ivermectin, tuy nhiên các thuốc này chủ yếu chỉ có tác dụng trên ấu trùng giun chỉ mà không có tác dụng trên giun chỉ trưởng thành. Bên cạnh hai thuốc trên còn có thuốc suramin, đây là thuốc có tác dụng diệt cả ấu trùng và giun chỉ trưởng thành; nhưng thuốc gây độc tính cao, nhất là với gan và thận nên chỉ dùng khi có giám sát chặt chẽ của thầy thuốc.
ThS. Nguyễn Bạch Đằng