Điều trị ARV giúp ngừa nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con, thậm chí là 0%

Phụ nữ mang thai nhiễm HIV có thể lây truyền virus cho con ở giai đoạn nào?

HIV được tìm thấy trong chất dịch cơ thể của người bị nhiễm bệnh, như tinh dịch, máu, dịch âm đạo và sữa mẹ. Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy, Trung tâm Y khoa số 1 Tôn Thất Tùng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, người mẹ nhiễm HIV có thể lây truyền sang con thông qua ba con đường chính:

- Lây truyền trong thai kỳ: Một trong những cách phổ biến nhất là khi virus HIV trong máu của phụ nữ mang thai chuyển sang máu của thai nhi thông qua dây rốn. Trong trường hợp này, virus HIV có thể đi từ máu mẹ qua máu thai nhi, gây nhiễm trùng HIV trong thai kỳ.

- Lây truyền trong quá trình chuyển dạ: HIV cũng có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình chuyển dạ. Điều này xảy ra khi có sự tiếp xúc giữa máu hoặc dịch âm đạo nhiễm HIV của mẹ và các vết thương hoặc niêm mạc của thai nhi trong khi sinh. Dịch âm đạo nhiễm HIV có thể được tiếp xúc với màng nhầy của mắt, mũi, miệng hoặc vùng da mỏng của thai nhi.

- Lây truyền qua việc cho con bú: Nếu mẹ nhiễm HIV cho con bú mà không được điều trị hoặc không tuân thủ thuốc ARV, virus HIV có thể lây truyền qua sữa mẹ. Sử dụng ARV và/hoặc sữa công thức có thể giảm nguy cơ lây truyền này.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ lây truyền HIV, bao gồm tải lượng virus HIV cao, số lượng tế bào CD4 thấp, bệnh lao, nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục hoặc viêm âm đạo do vi khuẩn không được điều trị trong quá trình mang thai, sử dụng chất kích thích, đặc biệt là dạng tiêm trong thời kỳ mang thai... 

Nếu người mẹ nhiễm HIV mà không được can thiệp điều trị ARV, nguy cơ truyền bệnh sang con rất cao, từ 15 đến 45%. Trẻ bị nhiễm HIV từ mẹ sẽ mang theo căn bệnh này suốt đời và đối diện với nguy cơ cao phát triển thành AIDS.

Tuy nhiên, nếu người mẹ được chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả thì tỉ lệ lây truyền từ mẹ sang con chỉ còn 2 - 6%, thậm chí là 0%. Do đó, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là một trong những giải pháp quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ bằng cách giảm tỉ lệ trẻ sinh ra bị lây nhiễm HIV từ mẹ. Điều này mang lại cơ hội cho trẻ em được sống khỏe mạnh và phát triển bình thường...

Các biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con

Điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con. Can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bao gồm các biện pháp sau:

- Xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai: Bản chất của xét nghiệm HIV nhằm phát hiện sự hiện diện của các kháng nguyên (Antigen) hoặc kháng thể (Antibody) kháng virus HIV trong máu. Có 2 phương pháp chính là xét nghiệm nhanh và xét nghiệm tại các phòng thí nghiệm bằng phương pháp Elisa, hóa phát quang hoặc điện hóa phát quang.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, tất cả phụ nữ mang thai cần phải được làm xét nghiệm HIV, viêm gan B và giang mai càng sớm càng tốt, ít nhất 1 lần. Xét nghiệm HIV lần thứ nhất được thực hiện ở hầu hết phụ nữ mang thai và có thể thực hiện lần thứ 2 ở những người có nguy cơ cao nhiễm HIV.

Nếu phụ nữ đã được chẩn đoán nhiễm HIV thì phải chủ động được thời điểm mang thai. Đó là khi cơ thể có sức đề kháng, chuẩn bị đầy đủ điều kiện chăm sóc tốt nhất, có tải lượng HIV dưới ngưỡng phát hiện thì mới mang thai, giảm tối đa nguy cơ lây nhiễm HIV sang cho con trong giai đoạn mang thai.

- Điều trị bằng thuốc kháng virus cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV: Khi đã có xét nghiệm khẳng định dương tính với HIV, phụ nữ mang thai cần được điều trị ngay trong ngày có kết quả, càng sớm càng tốt nhằm giảm tải lượng virus HIV trong máu của mẹ dưới ngưỡng ức chế, tốt nhất là dưới ngưỡng phát hiện, từ đó giảm nguy cơ lây truyền HIV sang con trong lúc mang thai và khi sinh.

Hiện nay, việc điều trị ARV dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đạt được nhiều tiến bộ. Trong đó, TLD là loại thuốc phối hợp 3 thành phần gồm tenofovir, lamivudine, dolutegravir. Khi sử dụng thuốc, tải lượng virus có thể giảm xuống dưới ngưỡng phát hiện sau 3-4 tuần.

Trường hợp phụ nữ mang thai chuyển dạ mà xét nghiệm HIV lần thứ nhất có phản ứng, nhưng chưa thực hiện xét nghiệm lần 2 khẳng định, bác sĩ vẫn sẽ chỉ định điều trị dự phòng ngay. Nếu kết quả khẳng định âm tính sẽ dừng điều trị sau đó. Việc điều trị dự phòng lây truyền HIV không chỉ đơn thuần là điều trị ARV cho mẹ, mà còn phải điều trị dự phòng cho con.

- Sinh mổ: Người mẹ có tải lượng virus không thể phát hiện được có thể được khuyến nghị sinh con qua đường âm đạo. Đối với những phụ nữ có tải lượng virus cao (ví dụ trên 1000), sinh mổ sẽ làm giảm nguy cơ lây truyền HIV.

- Cho con bú sữa công thức: Cho con bú sữa công thức có thể giúp giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con qua sữa mẹ. Người mẹ nhiễm HIV, được điều trị ARV và cho con bú mẹ, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con ở mức dưới 5%. Còn người mẹ nhiễm HIV, được điều trị ARV nhưng không cho con bú mẹ mà sử dụng sữa công thức, thì tỷ lệ lây truyền chỉ dưới 2%.

Mời bạn đọc xem tiếp video: