Điều trị bằng thuốc ARV giúp ức chế sự nhân lên của virus HIV trong cơ thể, từ đó làm giảm tải lượng virus xuống mức "không phát hiện được" trong xét nghiệm máu. Khi đạt đến ngưỡng này, nguy cơ lây truyền HIV qua đường tình dục hầu như bằng không. Đây chính là nguyên lý của thông điệp "Không phát hiện = Không lây truyền" (K=K hay U=U), đã được nhiều nghiên cứu khoa học trên thế giới khẳng định.
1. Uống thuốc trị HIV để duy trì sức khỏe và ngăn ngừa lây truyền
Điều trị HIV là việc sử dụng các loại thuốc đặc hiệu có hiệu quả cao để làm giảm lượng virus trong cơ thể. Thuốc điều trị HIV được khuyến cáo cho tất cả người nhiễm HIV và nên bắt đầu càng sớm càng tốt sau khi được chẩn đoán, thậm chí ngay trong ngày.
Thông thường, người bệnh sẽ dùng phối hợp nhiều loại thuốc điều trị HIV. Phác đồ ban đầu thường bao gồm ba loại thuốc, thuộc ít nhất hai nhóm khác nhau, cần uống hằng ngày. Hiện nay, nhiều thuốc đã được kết hợp trong một viên để thuận tiện hơn. Ngoài ra, thuốc tiêm HIV tác dụng kéo dài, tiêm mỗi 2 tháng, cũng là lựa chọn nếu người bệnh đáp ứng một số điều kiện do bác sĩ chỉ định.
Khi dùng đúng hướng dẫn, thuốc điều trị HIV sẽ làm giảm lượng virus trong máu (tải lượng virus) xuống mức rất thấp, giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt và ngăn ngừa bệnh tật. Tình trạng này gọi là ức chế virus, được định nghĩa khi tải lượng virus dưới 200 bản sao/ml máu.
Thuốc cũng có thể đưa tải lượng virus xuống mức thấp đến nỗi các xét nghiệm thông thường không phát hiện được. Đây gọi là tải lượng virus không phát hiện. Gần như tất cả người bệnh uống thuốc đúng chỉ định đều có thể đạt được mức này, thường sau khoảng 6 tháng điều trị. Nhiều người đạt được nhanh hơn, nhưng một số ít có thể cần thời gian lâu hơn.
Điều trị bằng thuốc ARV giúp ức chế sự nhân lên của virus HIV trong cơ thể, làm giảm nguy cơ lây truyền…
Người nhiễm HIV nếu được chẩn đoán sớm, tuân thủ điều trị và duy trì tải lượng virus ở mức không phát hiện không chỉ có thể sống khỏe mạnh, sống lâu như người bình thường mà còn không lây truyền HIV cho bạn tình âm tính qua đường tình dục.
2. Điều trị HIV để duy trì tải lượng virus ở mức không phát hiện
Điều trị HIV không giúp loại bỏ hoàn toàn virus, bởi HIV vẫn tồn tại trong cơ thể ngay cả khi tải lượng virus không phát hiện được. Do đó, bạn cần tiếp tục dùng thuốc đúng theo chỉ định. Nếu bỏ sót liều, dù chỉ thỉnh thoảng, HIV có thể nhân lên nhanh chóng, làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến bạn dễ mắc bệnh.
Nếu bạn ngừng điều trị hoặc gặp khó khăn trong việc uống thuốc đều đặn, hãy trao đổi với bác sĩ càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ hỗ trợ bạn quay lại phác đồ điều trị phù hợp và đưa ra những giải pháp an toàn để giảm nguy cơ lây truyền HIV cho bạn tình cho đến khi tải lượng virus của bạn trở lại mức không phát hiện.
3. Làm sao biết phương pháp điều trị phòng ngừa có hiệu quả?
Các nghiên cứu quy mô lớn với những loại thuốc điều trị HIV mới đã chứng minh rằng "điều trị chính là phòng ngừa". Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã theo dõi hàng nghìn cặp đôi nam – nữ và nam – nam, trong đó một người nhiễm HIV còn người kia không nhiễm. Kết quả cho thấy, không có trường hợp lây truyền nào xảy ra khi người nhiễm HIV đạt được ức chế virus. Điều này có nghĩa là nếu tải lượng virus được duy trì ở mức dưới ngưỡng phát hiện, bạn sẽ không lây truyền HIV cho bạn tình qua đường tình dục (âm đạo, hậu môn hoặc miệng).
Ngoài việc ngăn ngừa lây truyền qua đường tình dục, các nghiên cứu còn chỉ ra một số lợi ích phòng ngừa khác khi người bệnh duy trì tải lượng virus không phát hiện:
- Giảm nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con trong thai kỳ, chuyển dạ và sinh nở: Nếu phụ nữ mang thai dùng thuốc hằng ngày theo chỉ định, kết hợp cho trẻ sơ sinh uống thuốc trong 4 - 6 tuần sau sinh, nguy cơ lây truyền HIV có thể giảm xuống chỉ còn 1% hoặc thấp hơn.
- Có thể làm giảm nguy cơ lây truyền qua tiêm chích ma túy: Dữ liệu hiện có chưa đủ để khẳng định việc đạt tải lượng virus không phát hiện có thể ngăn ngừa hoàn toàn lây truyền HIV qua dùng chung kim tiêm. Tuy nhiên, nguy cơ có thể giảm. Người bệnh vẫn cần sử dụng dụng cụ sạch, không dùng chung kim, ống tiêm hay các dụng cụ tiêm chích khác.
Bạn nên trao đổi với bác sĩ về lợi ích của điều trị, lựa chọn phác đồ phù hợp và tần suất xét nghiệm tải lượng virus để luôn duy trì ở mức không phát hiện. Nếu virus còn có thể phát hiện hoặc bạn gặp khó khăn trong việc tuân thủ điều trị, vẫn có thể bảo vệ bạn tình âm tính bằng những biện pháp khác như: Sử dụng bao cao su, thực hành tình dục an toàn hơn, hoặc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) cho bạn tình. Trong trường hợp có nguy cơ phơi nhiễm (ví dụ bao cao su bị rách khi bạn chưa đạt tải lượng không phát hiện), bạn tình có thể sử dụng dự phòng sau phơi nhiễm (PEP).
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc duy trì tải lượng virus không phát hiện không giúp phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) khác. Do đó, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn thêm về các biện pháp phòng ngừa toàn diện.
Điều trị như dự phòng (TasP) có thể sử dụng riêng hoặc kết hợp với những chiến lược khác. Việc cởi mở chia sẻ tình trạng HIV với bạn tình và cùng nhau lựa chọn phương pháp phòng ngừa sẽ mang lại sự an toàn tối ưu cho cả hai.
