Tuy nhiên, như bất kỳ dưỡng chất nào, bổ sung collagen quá liều hoặc không đúng cách có thể dẫn đến những tác dụng không mong muốn. Dù hiếm gặp, các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng dư collagen có thể xảy ra, đặc biệt ở người có bệnh nền hoặc rối loạn chuyển hóa.
1. Collagen là gì và cơ thể sản xuất ra sao?
Collagen chiếm khoảng 30 - 40% tổng lượng protein trong cơ thể, là thành phần chính của mô liên kết, tạo cấu trúc cho da, gân, dây chằng, sụn và xương.
Có hơn 28 loại collagen, trong đó phổ biến nhất là loại I, II và III, chịu trách nhiệm duy trì độ săn chắc, đàn hồi và dẻo dai của các mô.
Cơ thể tổng hợp collagen từ các axit amin như glycine, proline và hydroxyproline, với sự hỗ trợ của vitamin C, kẽm, đồng và sắt. Tuy nhiên, quá trình này giảm dần theo tuổi tác hoặc do các yếu tố như stress, tiếp xúc tia UV, chế độ ăn kém dinh dưỡng hoặc hút thuốc lá.
Chính vì vậy, nhiều người tìm đến thực phẩm bổ sung collagen để bù đắp sự thiếu hụt. Song, nếu lượng bổ sung vượt nhu cầu, cơ thể có thể phản ứng theo những cách không mong muốn.
Bổ sung collagen quá liều hoặc không đúng cách có thể dẫn đến những tác dụng không mong muốn.
2. Nguyên nhân khiến cơ thể dư thừa collagen
Bệnh tự miễn: Một số bệnh tự miễn, điển hình là xơ cứng bì toàn thân, khiến hệ miễn dịch tấn công các tế bào sản xuất collagen (nguyên bào sợi). Kết quả là mô liên kết trở nên quá dày và cứng, ảnh hưởng đến da, mạch máu, thậm chí cả phổi, tim hay thận.
Đột biến gen: Một số bất thường di truyền có thể dẫn đến sản xuất quá mức hoặc biến đổi cấu trúc collagen. Ví dụ, trong hội chứng mô liên kết như hội chứng Ehlers-Danlos (EDS) là bệnh rối loạn collagen di truyền ảnh hưởng các mô liên kết của da, gân, dây chằng, xương, mạch máu và nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Rối loạn tổng hợp collagen này khiến mô yếu hoặc dày bất thường.
Tổn thương mô nghiêm trọng: Collagen đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành vết thương. Khi mô bị tổn thương nặng hoặc kéo dài, cơ thể có thể tăng sản xuất collagen quá mức, dẫn đến sẹo lồi, xơ hóa hoặc sừng hóa da.
Rối loạn nội tiết tố và viêm mạn tính: Cortisol, hormone căng thẳng, tăng cao lâu dài có thể thay đổi hoạt động của nguyên bào sợi, khiến cơ thể sản xuất collagen nhiều hơn mức cần thiết. Tình trạng viêm mạn tính cũng kích thích quá trình này, gây mất cân bằng giữa tổng hợp và phân hủy collagen trong mô.
3. Triệu chứng dư thừa collagen trong cơ thể
Dư collagen không phải lúc nào cũng có biểu hiện rõ ràng, nhưng có thể biểu hiện qua:
- Da dày: Cứng hoặc căng bất thường, đôi khi kèm cảm giác ngứa ran hoặc tê ở các đầu ngón tay, ngón chân.
- Cứng khớp: Đau hoặc sưng, đặc biệt ở bàn tay và đầu gối.
- Rối loạn tiêu hóa nhẹ đến trung bình: Đầy hơi, khó tiêu, ợ nóng, táo bón hoặc tiêu chảy.
- Mệt mỏi, yếu cơ, cảm giác hồi hộp hoặc đau tức ngực.
- Một số người có thể gặp hiện tượng khó cử động da mặt do lớp collagen dưới da dày lên.
Trong trường hợp hiếm, dư thừa collagen có thể gây rối loạn lưu thông máu nhỏ dưới da, khiến tay chân lạnh hoặc đổi màu khi gặp nhiệt độ thấp (hiện tượng Raynaud’s).
4. Tác dụng phụ khi dùng quá nhiều thực phẩm bổ sung collagen
Hầu hết các tác dụng phụ của collagen bổ sung là nhẹ và hiếm gặp, chủ yếu liên quan đến hệ tiêu hóa:
- Đầy bụng, khó tiêu hoặc buồn nôn.
- Thay đổi thói quen đi tiêu: Táo bón hoặc tiêu chảy.
- Phản ứng dị ứng (ngứa, nổi mề đay, sưng môi) ở người nhạy cảm với collagen từ cá hoặc động vật có vỏ.
Các sản phẩm collagen thủy phân (hydrolyzed collagen) được hấp thu tốt, nên hiếm khi tích tụ trong cơ thể. Phần lớn lượng dư thừa sẽ được chuyển hóa thành axit amin và sử dụng cho các quá trình khác. Nếu xuất hiện da cứng, sạm, ngứa dai dẳng, đau khớp hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài sau khi dùng collagen, nên ngừng sử dụng và tham khảo bác sĩ.
Người có bệnh gan, thận, tiểu đường hoặc rối loạn mô liên kết cần được tư vấn kỹ trước khi bổ sung. Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu hoặc sinh thiết mô để đánh giá dư collagen hoặc phản ứng tự miễn, từ đó điều chỉnh liều lượng phù hợp.
5. Bổ sung bao nhiêu collagen là đủ?
Hiện chưa có khuyến nghị chính thức về liều tối đa, nhưng liều 2,5 - 10 gram mỗi ngày được xem là đủ để hỗ trợ da, khớp và tóc.
Sử dụng đúng liều, kết hợp chế độ ăn hợp lý và theo dõi phản ứng cơ thể là cách an toàn nhất để tận dụng lợi ích collagen mà không gặp tác dụng phụ.
Khi nghi ngờ liều lượng hoặc xuất hiện triệu chứng bất thường, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
Mời xem thêm video được quan tâm:
Cẩn trọng: Dùng nghệ quá liều hại sức khỏe như thế nào? | SKĐS
