Địa long còn có tên giun đất, khưu dẫn, là con giun khoang cổ đã phơi khô (Pheretima asiatica Michaelsen.), thuộc họ cự dẫn. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn con được chế biến. Theo Đông y, địa long vị mặn, tính hàn; vào can tỳ phế vị thận. Có tác dụng thanh nhiệt, bình can, trấn kinh giật, thông mạch khu phong, trừ thấp lợi thủy. Dùng cho các trường hợp sốt cao kinh giật, động kinh, bồn chồn kích động, ho suyễn khó thở, bại liệt phong thấp, viêm đường tiết niệu, sốt rét cơn. Hằng ngày dùng 5-10g bằng cách nấu hầm, sao rang, sắc hoặc pha hãm. Sau đây là một số thực đơn chữa bệnh có địa long.
Địa long (giun khoang cổ đã phơi khô) tác dụng thanh nhiệt bình can trấn kinh, trị sốt cao co giật.
Rượu địa long: địa long khô 40g, cho vào 100ml rượu 50 độ ngâm trong 3 ngày, dùng vải xô lọc bã thuốc... Mỗi lần uống 10ml. Ngày 3 lần, dùng cho người bị kinh giật, sốt rét cơn, phong thấp.
Bánh địa long đào hoa: địa long khô 30g, hồng hoa 20g, đào nhân 20g, xích thược 20g, đương quy 50g, hoàng kỳ 100g, xuyên khung 10g, bột ngô 400g, bột mì 100g, đường trắng lượng thích hợp. Dùng rượu trắng ngâm địa long để khử mùi tanh, phơi sấy khô tán mịn; đào nhân ngâm mềm bóc vỏ sao qua; các dược liệu khác sắc lấy nước, bỏ bã. Đem bột địa long, bột ngô, bột mì, đường trắng hòa với nước sắc thuốc nhào làm thành bánh tròn khoảng 20 cái bánh, đặt đào nhân trên mặt bánh, hấp chín, làm bữa phụ ăn hàng ngày sáng, tối. Món này dùng tốt cho bệnh nhân di chứng trúng phong (bại liệt, nói ngọng, chảy nước dãi...).
Địa long ẩm: địa long tươi (rạch dọc rửa sạch) nghiền nát thêm đường trắng và nước sôi hãm, rót lấy nước uống. Ngày làm 1 lần, chia 3 lần uống. Bài này thích hợp cho người sốt rét cơn, đậu sởi.
Địa long xào lòng trắng trứng gà: địa long khô 50g, lòng trắng trứng gà 2 quả. Địa long rửa sạch, băm nhỏ, trộn lòng trắng, khuấy đều, chiên trên chảo. Ăn ngày một lần phòng cơn động kinh co giật.
Trứng gà hấp độc hoạt, địa long, lá hẹ: trứng gà 2 quả, địa long bột 4g, độc hoạt 12g, hẹ tươi 10g. Chọc một lỗ nhỏ trên quả trứng, cho bột địa long vào, dán bịt lại, đem luộc với độc hoạt và hẹ; khi trứng chín, đập bỏ vỏ, tiếp tục nấu chín nhừ. Ngày ăn 1 lần, liên tục 5-7 ngày. Món này dùng cho phụ nữ bị thống kinh.
Trứng tráng địa long: địa long tươi 3-5 con, trứng gà 1 quả. Địa long rửa sạch, băm nhỏ, trộn với trứng, xào hay rán, ăn cách ngày. Món này tốt cho người bị di chứng sau tai biến mạch máu não.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư nhược không có thực nhiệt không dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang
